Συρρίκνωση των ενοτήτων που αφορούν το θέμα της κλιματικής αλλαγής παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το επιστημονικό περιοδικό Nature, καθώς αυτές μετακινούνται όλο και πιο “πίσω” στα πανεπιστημιακά συγγράμματα Βιολογίας, ενώ την ίδια ώρα το μέγεθος των εν λόγω ενοτήτων ολοένα και μειώνεται.
Το προαναφερθέν γεγονός έρχεται σε αντίθεση με τα όσα ίσχυαν περί το 2000, όταν και το περιεχόμενο που αφορούσε το φλέγον ζήτημα της αλλαγής του κλίματος ήταν μεγαλύτερο σε έκταση εντός των συγγραμμάτων, ενώ βρισκόταν επίσης σε ελαφρώς πλεονεκτικότερη θέση, ώστε να υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες ο σπουδαστής, ή εν γένει ο αναγνώστης, να “πέσει πάνω τους” με ένα γρήγορο ξεφύλλισμα του βιβλίου.
Τα πανεπιστημιακά συγγράμματα Βιολογίας -ή textbooks, όπως συνηθίζεται να αναφέρονται στην Αμερική- που εκδόθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 2010 περιείχαν φτωχότερο περιεχόμενο σχετικά με την κλιματική αλλαγή, εν συγκρίσει με εκείνα που εκδόθηκαν τη δεκαετία του 2000, παρά τον αυξανόμενα επείγοντα χαρακτήρα της κλιματικής κρίσης.
Κι αυτή δεν είναι η μόνη μετατόπιση. Σε μια έρευνα δεκάδων, ευρέως χρησιμοποιούμενων εισαγωγικών συγγραμμάτων Βιολογίας των τελευταίων 50 ετών, οι ερευνητές διαπίστωσαν, επίσης, ότι τα χωρία σχετικά με την κλιματική αλλαγή μετακινήθηκαν πιο “πίσω” στα βιβλία και ότι ο όγκος των πληροφοριών σχετικά με τις επιπτώσεις της αυξήθηκε, ενώ ο χώρος που αφιερώνεται στις λύσεις συρρικνώθηκε. Η εργασία δημοσιεύθηκε στις 21 Δεκεμβρίου στο επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE.
Τα εν λόγω βιβλία – ορισμένα από τα οποία είναι διαθέσιμα και εκτός των συνόρων των Ηνωμένων Πολιτειών – εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο το μεταβαλλόμενο κλίμα επηρεάζει μια σειρά πολύπλοκων βιολογικών συστημάτων, από τη γεωργία έως την ανθρώπινη υγεία. Και επειδή ανατίθενται κατά τη διάρκεια μαθημάτων εισαγωγικού επιπέδου, πολλοί φοιτητές που διαβάζουν αυτά τα βιβλία, ενδέχεται να μην παρακολουθήσουν ποτέ άλλο μάθημα που να αγγίζει το θέμα.
«Αυτό μπορεί στην πραγματικότητα να είναι το τελευταίο περιεχόμενο σχετικά με την κλιματική αλλαγή που λαμβάνουν στην επίσημη εκπαίδευσή τους», αναφέρει η συγγραφέας της μελέτης, Τζένιφερ Λάντεν, ερευνήτρια Επιστημονικής Κατάρτισης στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Ράλεϊ. «Και αν είναι τρεις σελίδες, αυτό δεν πλησιάζει ούτε στο ελάχιστο στο να χαρακτηριστεί “αρκετό”», συμπληρώνει.
Αναζητώντας την αλήθεια «πίσω» από τα γράμματα
Οι ερευνητές αξιολόγησαν 57 συγγράμματα που εκδόθηκαν μεταξύ 1970 και 2019. Μέτρησαν τις προτάσεις στα αποσπάσματα των βιβλίων για την κλιματική αλλαγή – που αναγνωρίζονται από φράσεις όπως “υπερθέρμανση του πλανήτη” και “αέρια του θερμοκηπίου” – και διαπίστωσαν ότι ο μέσος αριθμός των προτάσεων ανά απόσπασμα αυξανόταν μέχρι τη δεκαετία του 2000. Εντός της ίδιας δεκαετίας κορυφώθηκε σε 52, αλλά στη συνέχεια μειώθηκε σε 45, κατά τη δεκαετία του 2010. Σημειώνεται, ακόμα, ότι οι συγγραφείς έκριναν ότι η διάμεσος επρόκειτο για αντιπροσωπευτικότερη τιμή για αξιολόγηση από τον μέσο όρο, λόγω του μεγάλου εύρους του μήκους των αποσπασμάτων.
Επιπροσθέτως, η διάμεση θέση των τμημάτων σχετικά με την κλιματική αλλαγή μετακινήθηκε από το τελευταίο 15% των σελίδων τη δεκαετία του 1970 – όταν πολλοί επιστήμονες πείστηκαν για πρώτη φορά ότι ο πλανήτης θερμαίνεται – στο τελευταίο 2,5% τη δεκαετία του 2010. «Τα αμφιλεγόμενα θέματα τοποθετούνται συνήθως στο τέλος», αναφέρει η Λάντεν, μία απο τους συγγραφείς της ερευνητικής εργασίας, διότι, σύμφωνα με την ίδια, «έτσι επιτρέπεται στους εκπαιδευτικούς να “ξεμείνουν από χρόνο” και να μη χρειάζεται να τα διδάξουν».
Τα θέματα στις περικοπές για την κλιματική αλλαγή επίσης μετατοπίστηκαν. Από τη δεκαετία του 1990, το ποσοστό των προτάσεων που αφιερώνονται στις λύσεις έχει μειωθεί, ενώ το περιεχόμενο σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένων των ακραίων καιρικών συνθηκών και της επιδείνωσης των ασθενειών, έχει αυξηθεί. Η Λάντεν επαινεί αυτή την πιο ολιστική απεικόνιση των επιπτώσεων. «Όμως, με την ταυτόγχρονη μείωση των λύσεων», αναφέρει, «η ισορροπία του περιεχομένου τείνει προς την απελπισία».
Δεδομένα «χρήσιμα, αλλά περιορισμένα»
«Τα δεδομένα είναι απίστευτα χρήσιμα», αναφέρει η Μαριέλ Χούφναχελς, ειδικός στην Επιστημονική Κατάρτιση στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα στο Νόρμαν και συγγραφέας δύο συγγραμμάτων Γενικής Βιολογίας, ένα εκ των οποίων αναλύθηκε και στη συγκεκριμένη μελέτη. Σύμφωνα με την ίδια, οι προκύψασες πληροφορίες απο την εργασία αναφορικά με τις λύσεις για την κλιματική αλλαγή, θα τη βοηθήσουν να διαμορφώσει μια επικείμενη έκδοση ενός από τα βιβλία της. Ωστόσο, συμπληρώνει πως «τα βιβλία δε μπορούν να συνεχίσουν να αυξάνονται επ’ αόριστον».
«Τα τμήματα για την κλιματική αλλαγή επεκτάθηκαν τη δεκαετία του 2000 λόγω της αυξανόμενης κατανόησης των επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Όμως η αύξηση αυτή έχει μειωθεί τώρα, που τα βασικά στοιχεία καλύπτονται καλά στα εισαγωγικά συγγράμματα Βιολογίας – η προσθήκη περισσότερων πληροφοριών θα “αποδυναμώσει” κάτι άλλο και θα το βγάλει από τη μέση».
Μαριέλ Χούφναχελς, Ειδικός στην Επιστημονική Κατάρτιση, Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα
Η πρόταση της Λάντεν είναι ότι η διαμάχη γύρω από την κλιματική αλλαγή μπορεί να πρόκειται για την αιτία της υποβάθμισής της στα textbooks. Εντούτοις, η Χούφναχελς αναφέρει ότι δεν αισθάνθηκε ποτέ να πιέζεται από τον εκδότη της, Μακ Γκρόου Χιλ, να μειώσει τα “αμφιλεγόμενα” θέματα. Προσθέτει, ακόμα, πως η Επιστήμη του Κλίματος παρέμεινε στο τέλος των βιβλίων, λόγω τού ότι οι διδάσκοντες προτιμούν τα βιβλία που προχωρούν από θέματα μικρής κλίμακας σε θέματα μεγάλης κλίμακας, όπως από τη Μοριακή Βιολογία στην Οικολογία.
Μία διαφορετική γνώμη εκφέρει ο Έρικ Πλάτζερ,πολιτικός επιστήμονας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια στο University Park (η κύρια πανεπιστημιούπολη του Pennsylvania State University), καθώς πιστεύει ότι το περιεχόμενο των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων μπορεί και να μην είναι αξιόπιστος οδηγός σχετικά με το πόσο μαθαίνουν οι μαθητές για την κλιματική αλλαγή. Ο ίδιος, στο πλάισιο μιας άλλης εργασίας, διερεύνησε τον τρόπο με τον οποίο οι καθηγητές των δημόσιων σχολείων στις ΗΠΑ καλύπτουν την κλιματική αλλαγή, και προσθέτει ότι «οι διδάσκοντες μπορεί να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στην κλιματική αλλαγή απ’ ό,τι υποδεικνύεται απο τα πανεπιστημιακά συγγράμματα». Και καταλήγει αναφέροντας:
«Τα βιβλία από μόνα τους μας δίνουν κάποιες πολύτιμες πληροφορίες, αλλά δεν μας λένε όλη την ιστορία».
Τέλος, το pet-in.gr, αν έχει κάτι να συμπληρώσει, αυτό είναι ότι – υπό το πρίσμα της Ενιαίας Υγείας – το περιβάλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την υγεία όλων των ζώων που διαβιούν στον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένου φυσικά και του ανθρώπου, γι’ αυτό αν αγαπάμε την ποιότητα ζωής, και τη ζωή εν γένει, καλά θα κάνουμε να λάβουμε σοβαρά υπόψιν το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και να δράσουμε υπέρ της αντιστροφής αυτού, κλειδί της οποίας αποτελεί σε πρώτο στάδιο η ενημέρωση και η επίγνωση του προβλήματος. Γιατί, δυστυχώς, η κλιματική αλλαγή έχει ήδη “γυρίσει την κλεψύδρα” της 6ης μαζικής εξαφάνισης στην ιστορία του πλανήτη μας, κι ο χρόνος για την ολοκλήρωσή της μετρά πλέον αντίστροφα.
