Ποια είναι τα συναισθήματα που βιώνει ένας σκύλος; Και πως αυτό επιστημονικά αποδεικνύεται; Εύλογη αναρώτηση και απορία για κάθε κηδεμόνα αλλά και πεδίο ευρείας επιστημονικής έρευνας. Και, ενίοτε, και διαμάχης.
To pet-in.gr επιχειρώντας να δώσει μια πρωτόλεια έστω απάντηση σ’ αυτές τις ερωτήσεις ανέτρεξε σε μελέτες, δημοσιεύσεις και αναφορές σε επιστημονικά περιοδικά και εστίασε σε ερμηνείες που είδαν το φως με κοινή αφετηρία την ερώτηση «Έχουν οι σκύλοι αισθήματα;».
Οι περισσότεροι άνθρωποι, λοιπόν, με βάση τις νουθεσίες των επιστημόνων μπορούν να διαβάσουν τα συναισθήματα του σκύλου τους αρκετά εύκολα και με τρόπο που όλοι ξέρουμε.
ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΤΕ ΣΠΙΤΙ ΚΑΙ Η ΟΥΡΑ «ΧΟΡΕΥΕΙ»
Για παράδειγμα, επιστρέφετε σπίτι και ο σκύλος σας χορεύει κουνώντας την ουρά του.
Σημάδι χαράς, δηλαδή, αλλά και αγάπης. Ή ίσως είστε έξω βόλτα και στην προσέγγιση ενός άλλου σκύλου, ο δικός σας σκύλος «παγώνει» στη θέση του και βγάζει ένα χαμηλό λαρυγγικό γρύλισμα. Η ακούσια, αυτονόητη σκέψη είναι ότι ο σκύλος σας δεν συμπαθεί το άλλο σκυλί.
Σε τέτοιες καταστάσεις η συναισθηματική κατάσταση των σκύλων μας φαίνεται αρκετά προφανής. Και ευδιάκριτη.
Παρ’ όλα αυτά είναι δύσκολο για πολλούς ανθρώπους να κατανοήσουν ότι η ύπαρξη συναισθημάτων στους σκύλους ήταν -και σε ορισμένα μέρη εξακολουθεί να είναι- σημείο επιστημονικής διαμάχης.
Στο αμυδρό, μακρινό παρελθόν υπήρχε η αντίληψη ότι οι σκύλοι είχαν πλούσια ψυχική ζωή, με συναισθήματα που έμοιαζαν πολύ με εκείνα των ανθρώπων και μάλιστα είχαν την ικανότητα να κατανοούν την ανθρώπινη γλώσσα σχεδόν εξίσου καλά με τους ανθρώπους.
Ωστόσο αυτή η ευρέως αποδεκτή αντίληψη -σε πολλά μέρη του κόσμου- άρχισε να αναθεωρείται ή να προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες ενώ υπάρχουν μελετητές, κυρίως στην άλλη άκρη του Ατλαντικού (ΗΠΑ, Καναδάς), που λένε ότι υπήρξαν ιστορικές περίοδοι όπου οι άνθρωποι πίστευαν ότι η έννοια της ψυχής και των συναισθημάτων ήταν γνωρίσματα που αναφέρονταν μόνο στην ανθρώπινη φύση και όχι στα ζώα.
«ΜΟΝΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΡΟΝΟΜΙΟ ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ»
Με μια φράση επικράτησε η άποψη ότι τα υψηλά επίπεδα νοητικής και συναισθηματικής λειτουργίας ήταν προνόμιο μόνο των ανθρώπων και όχι των ζώων, η φύση των οποίων, κατά τις ίδιες παρωχημένες και ατεκμηρίωτες αντιλήψεις, ήταν πιο κοντά στην άψυχη και ουδέτερη λειτουργία μιας «μηχανής» παρά στη λειτουργία ενός έμβιου όντος.
Σήμερα όλοι μας, όλοι εσείς θα μπορούσατε να διαφωνήσετε με αυτό, σημειώνοντας ότι αν προκαλέσετε έναν σκύλο, αυτός σαφώς θυμώνει, και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι γρυλίζει ή σφίγγεται.
Εναλλακτικά, μπορεί να φοβηθεί, και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι κλαψουρίζει και τρέχει μακριά. Αυτοί οι κλασικοί επιστήμονες και οι διάδοχοί τους -ως απάντηση τους στο επιχείρημα μας- θα έλεγαν ότι ο σκύλος απλώς ενεργεί, δεν αισθάνεται.
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ» ΚΑΙ Η…ΤΟΣΤΙΕΡΑ
Δηλαδή, ότι ο σκύλος είναι «προγραμματισμένος» να τσιρίζει σε πράγματα που τον απειλούν ή αν η απειλή είναι πολύ μεγάλη, είναι «προγραμματισμένος» να τρέχει μακριά.
Θα μπορούσαμε ν’ αντιτείνουμε, επίσης, ότι αν κάποιος κλωτσήσει έναν σκύλο εκείνος θα ούρλιαζε από πόνο και φόβο.
Ωστόσο, η «άλλη πλευρά» θα ερχόταν με το επιχείρημα ότι αν κλωτσούσατε μια τοστιέρα θα έκανε έναν ήχο. Είναι αυτό ένα ουρλιαχτό πόνου που δείχνει ότι η τοστιέρα φοβάται; Το επιχείρημά τους θα ήταν ότι οι σκύλοι απλώς ενεργούν και δεν αισθάνονται. Και σ’ αυτό το επιχείρημα πολλοί επιμένουν.
Η επιστήμη έχει σαφώς προχωρήσει πολύ.
Έχουμε, πλέον, καταλάβει ότι οι σκύλοι διαθέτουν όλες τις ίδιες εγκεφαλικές δομές που παράγουν συναισθήματα στους ανθρώπους. Οι σκύλοι έχουν τις ίδιες ορμόνες και υφίστανται τις ίδιες χημικές αλλαγές που υφίστανται και οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια συναισθηματικών καταστάσεων.
Οι σκύλοι έχουν ακόμη και την ορμόνη ωκυτοκίνη, η οποία, στους ανθρώπους, εμπλέκεται με το αίσθημα αγάπης και στοργής για τους άλλους.
Με την ίδια νευρολογία και χημεία που έχουν οι άνθρωποι, φαίνεται λογικό να υποθέσουμε ότι και οι σκύλοι έχουν συναισθήματα που είναι παρόμοια με τα δικά μας.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να μην το παρακάνουμε και να μην υποθέσουμε αμέσως ότι τα συναισθηματικά εύρη των σκύλων και των ανθρώπων είναι τα ίδια.
Για να καταλάβουμε τι αισθάνονται οι σκύλοι, πρέπει να στραφούμε στις έρευνες που έχουν γίνει για τη διερεύνηση των συναισθημάτων των ανθρώπων.
Είναι γεγονός ότι δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την πλήρη γκάμα όλων των πιθανών συναισθημάτων και, στην πραγματικότητα, σε κάποια σημεία της ζωής σας δεν είχατε το πλήρες σύνολο των συναισθημάτων που αισθάνεστε και εκφράζετε σήμερα.
Υπάρχουν πολλές έρευνες που αποδεικνύουν ότι τα βρέφη και τα πολύ μικρά παιδιά έχουν ένα πιο περιορισμένο φάσμα συναισθημάτων. Με την πάροδο του χρόνου τα συναισθήματα του βρέφους αρχίζουν να διαφοροποιούνται και να αναπτύσσονται και, μέχρι να φτάσουν στην ενηλικίωση, το φάσμα των συναισθηματικών τους εμπειριών είναι αρκετά ευρύ.
Γιατί είναι τέτοια δεδομένα σημαντικά για την κατανόηση της συναισθηματικής ζωής των σκύλων μας;
Η ΝΟΗΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ, ΟΜΟΙΑ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ
Οι ερευνητές έχουν, πλέον, καταλήξει να πιστεύουν ότι το μυαλό ενός σκύλου είναι περίπου ισοδύναμο με αυτό ενός ανθρώπου που είναι στα πρώτα χρόνια της ζωής του.
Το συμπέρασμα αυτό ισχύει για τις περισσότερες νοητικές ικανότητες καθώς και για τα συναισθήματα.
Έτσι, μπορούμε να ανατρέξουμε στην ανθρώπινη έρευνα για να δούμε τι θα μπορούσαμε να περιμένουμε από τους σκύλους μας.
Ακριβώς όπως ένα παιδί δύο ή τριών ετών, τα σκυλιά μας έχουν σαφώς συναισθήματα, αλλά πολύ λιγότερα είδη συναισθημάτων από αυτά που συναντάμε στους ενήλικες ανθρώπους.
Κατά τη γέννηση, ένα ανθρώπινο βρέφος έχει μόνο ένα συναίσθημα που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ενθουσιασμό.
Αυτό δείχνει πόσο ενθουσιασμένο είναι, κάτι που –ως συναισθηματική κατάσταση- κυμαίνεται από το πολύ ήρεμο μέχρι και την κατάσταση φρενίτιδας. Μέσα στις πρώτες εβδομάδες της ζωής η κατάσταση ενθουσιασμού έρχεται να αποκτήσει ποικίλη θετική ή αρνητική κατεύθυνση, οπότε μπορούμε πλέον να ανιχνεύσουμε τα γενικά συναισθήματα της ικανοποίησης και της δυσφορίας
ΤΑ ΣΥΝΑΣΘΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΒΙΩΝΟΥΝ ΟΙ ΣΚΥΛΟΙ
Αυτή η αναπτυξιακή ακολουθία είναι το χρυσό κλειδί για την κατανόηση των συναισθημάτων των σκύλων.
Οι σκύλοι περνούν από τα αναπτυξιακά τους στάδια πολύ πιο γρήγορα από ό,τι οι άνθρωποι και έχουν όλο το συναισθηματικό εύρος που θα επιτύχουν ποτέ από την ηλικία των τεσσάρων έως έξι μηνών (ανάλογα με τον ρυθμό ωρίμανσης της φυλής τους).
Το σημαντικό γεγονός είναι ότι γνωρίζουμε ότι η ποικιλία των συναισθημάτων που διαθέτει ο σκύλος δεν θα υπερβεί εκείνη που διαθέτει ένας άνθρωπος που είναι δύο έως δυόμισι ή τριών ετών.
Με πολλές, φυσικά, εξαιρέσεις.
Αυτό σημαίνει ότι ένας σκύλος θα έχει όλα τα βασικά συναισθήματα: χαρά, φόβο, θυμό, αηδία και, ναι, αγάπη, αλλά ο σκύλος δεν βιώνει τα πιο σύνθετα συναισθήματα όπως η ενοχή, η υπερηφάνεια και η ντροπή.
«ΚΙ ΟΜΩΣ, Ο ΣΚΥΛΟΣ ΜΟΥ ΝΙΩΘΕΙ ΕΝΟΧΗ»
Πολλοί θα ισχυριστούν ότι έχουν δει στοιχεία που δείχνουν ότι ο σκύλος τους είναι ικανός να βιώσει ενοχές.
Η συνήθης κατάσταση που αφηγούνται είναι αυτή στην οποία έχετε έρθει στο σπίτι και ο σκύλος σας αρχίζει να σέρνεται δείχνοντας δυσφορία. Και στη συνέχεια ανακαλύπτετε ότι έχει αφήσει μια δύσοσμη «καφέ κατάθεση» στο πάτωμα της κουζίνας σας.
Είναι φυσικό να συμπεράνετε ότι ο σκύλος συμπεριφέρθηκε με τρόπο που δείχνει ότι αισθάνεται ενοχές για την παράβασή του.
Παρά τα φαινόμενα, δεν πρόκειται για ενοχή, αλλά απλώς για εκδήλωση του πιο βασικού συναισθήματος του φόβου.
Ο σκύλος σας έχει μάθει ότι όταν εμφανίζεστε και τα περιττώματά του είναι ορατά στο πάτωμα, του συμβαίνουν άσχημα πράγματα. Αυτό που βλέπετε είναι ο φόβος του για την τιμωρία- δεν θα νιώσει ποτέ ενοχή, επειδή δεν είναι ικανός να τη βιώσει.
ΔΕΝ ΘΑ ΝΙΩΣΕΙ ΝΤΡΟΠΗ, ΘΑ ΔΕΙΞΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΑΓΑΠΗ
Τι σημαίνει λοιπόν αυτό για εμάς που ζούμε και αλληλεπιδρούμε με σκύλους;
Τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε να αισθάνεστε ελεύθεροι να ντύσετε τον σκύλο σας με εκείνο το ανόητο κοστούμι για ένα πάρτι.
Δεν θα νιώσει ντροπή, ανεξάρτητα από το πόσο γελοίο φαίνεται. Επίσης, δεν θα νιώσει υπερηφάνεια όταν πάρει το πρώτο βραβείο σε μια έκθεση σκύλων ή σε έναν διαγωνισμό υπακοής.
Όμως ο σκύλος σας μπορεί αναμφισβήτητα να νιώθει αγάπη για εσάς και να αντλεί ικανοποίηση από την παρέα σας, και αυτό είναι πραγματικά η ουσία του θέματος, έτσι δεν είναι;
Όπως τραγουδούσαν οι Beatles, «το μόνο που χρειάζεσαι είναι αγάπη».
Και Δόξα τω Θεώ, οι σκύλοι μάς την προσφέρουν σε μεγάλο βαθμό.
