Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν έχουν αντικρίσει άγριο ποταμό ελεύθερης ροής ποτέ στη ζωή τους.
Ένας από τους τελευταίους άγριους ποταμούς ελεύθερης ροής που έχουν απομείνει στην Ευρώπη είναι ο ποταμός Αώος, ο οποίος φιλοξενεί περισσότερα από 1.000 είδη πανίδας και χλωρίδας. Ο ποταμός Αώος (“Vjosë” ή «Βιόσα» στα Αλβανικά) ρέει σε μία έκταση 270 χιλιομέτρων. Πηγάζει από τα ελληνικά βουνά της Πίνδου, από ένα υψόμετρο περίπου 1350 μέτρων, διαρρέει μεγάλο μέρος του Εθνικού Δρυμού Βίκου – Αώου και περνώντας μέσα από στενά φαράγγια, πεδιάδες και δάση στην Αλβανία, εκβάλλει στις αλβανικές ακτές της Αδριατικής. Όντας ελεύθερος από φράγματα ή άλλα τεχνητά εμπόδια ή/και ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, αποτελεί έναν πλούσιο σε υδρόβια είδη ποταμό, που υποστηρίζει δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες άγρια ζώα, μεταξύ των οποίων και είδη που απειλούνται με εξαφάνιση.
Σύμφωνα με τον Guardian, η αλβανική κυβέρνηση και οι ελληνικές αρχές ξεκίνησαν μια κοινή διαδικασία για τη δημιουργία του διασυνοριακού πάρκου Αώου-Βιόσα , με στόχο την προστασία ολόκληρου του ποταμού και στις δύο χώρες, οι οποίες συμφώνησαν τον Ιανουάριο να υπογράψουν ένα μνημόνιο κατανόησης που θα καθορίζει τις επόμενες ενέργειες.
Πολλά χρόνια τώρα, το εύθραυστο οικοσύστημα του Αώου απειλείται. Κάποτε, μάλιστα, σχεδιάζονταν έως και 45 υδροηλεκτρικά εργοστάσια, τα οποίο επρόκειτο να τοποθετηθούν σε ολόκληρη την περιοχή. Σήμερα, όμως, φαίνεται ότι ο ποταμός γνωρίζει καλύτερες ημέρες, αφού η γειτονική μας χώρα, η Αλβανία, αποφάσισε να αναλάβει δράση και να διασφαλίσει την ασφάλεια αυτού του πολύτιμου για τη ζωή οικοσυστήματος.
«Ιστορική στιγμή» για την ευρωπαϊκή ήπειρο
Την Τετάρτη 15 Μαρτίου, ύστερα από μία εκστρατεία περιβαλλοντικών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που διήρκεσε σχεδόν μία δεκαετία, η αλβανική κυβέρνηση ανακήρυξε τον ποταμό Εθνικό Πάρκο, καθώς και ορισμένους παραποτάμους του, ενώ ανακοίνωσε επίσης ότι θα συνεργαστεί με την εταιρεία Patagonia, διεθνείς φορείς και ΜΚΟ αποσκοπώντας στην επίτευξη της αποτελεσματικής προστασίας του ποταμού. Πρόκειται, μάλιστα, για το πρώτο Εθνικό Πάρκο Άγριων Ποταμών στην Ευρώπη.
Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, Έντι Ράμα, ανακοίνωσε τη δημιουργία του πάρκου κατά τη διάρκεια μιας τελετής στο Κάστρο Τεπελενίου με θέα τον ποταμό, παρουσία φορέων και υπουργών. Χαρακτήρισε τη δημιουργία του εθνικού πάρκου ως μια «πραγματικά ιστορική στιγμή» για τη φύση, καθώς και για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. «Σήμερα κατοχυρώνουμε μία και για πάντα το μοναδικό άγριο ποτάμι της Ευρώπης. Αυτό πρόκειται να αλλάξει μία ολόκληρη νοοτροπία. Η προστασία του περιβάλλοντος μιας περιοχής δε σημαίνει και απομόνωση από την οικονομία», είπε ο Ράμα, ο οποίος σημείωσε ότι τα εθνικά πάρκα προσελκύουν 20% περισσότερους τουρίστες συγκριτικά με περιοχές που δεν τελούν υπό καθεστώς προστασίας.
«Σύμβολο της ανθρώπινης ιστορίας»
Η υπουργός Τουρισμού και Περιβάλλοντος της Αλβανίας, Μιρέλα Κούμπαρο Φούρτζι, υπογράμμισε ότι η δημιουργία του δρυμού αποτελεί μέρος της εξέλιξης και της συνεχιζόμενης χειραφέτησης της χώρας, τρεις δεκαετίες μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος. «Ο Βιόσα είναι ένα σύμβολο της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά και σημαντικό μέρος της ιστορίας της χώρας μας. Ίσως η Αλβανία να μην έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο, μπορεί όμως να δημιουργήσει επιτυχημένα μοντέλα προστασίας της βιοποικιλότητας και των φυσικών αγαθών, και είμαστε υπερήφανοι που ανακοινώνουμε τη δημιουργία αυτού του πρώτου Εθνικού Πάρκου σε έναν από τους τελευταίους άγριους ποταμούς της Ευρώπης», δήλωσε η ίδια. Μέσω του οικοτουρισμού, η βαλκανική χώρα, η οποία την περασμένη χρονιά προσέλκυσε υπερδιπλάσιο του πληθυσμού της αριθμό τουριστών -7,5 εκατομμύρια επισκέπτες με 2,8 εκατομμύρια μόνιμους κατοίκους- ελπίζει στην αναβίωση της περιοχής μέσω του οικοτουρισμού.
Η κυβέρνηση Ράμα συνεργάζεται με διεθνείς εμπειρογνώμονες, αλλά και ΜΚΟ της πρωτοβουλίας “Save the Blue Heart of Europe” για την προστασία των βαλκανικών ποταμών, τη Διεθνή Ένωση Διατήρησης της Φύσης (IUCN) και την περιβαλλοντική οργάνωση “Patagonia” για τη διασφάλιση των μοναδικών οικοσυστημάτων του Vjosa, μέσω του εθνικού δρυμού συνολικού εμβαδού 31.500 στρεμμάτων. Το πάρκο έχει πιστοποιηθεί στην κατηγορία ΙΙ της IUCN, εξασφαλίζοντας επίπεδο προστασίας παρόμοιο με εκείνο της άγριας φύσης. Επιπροσθέτως, η κατηγοριοποίηση καλύπτει «μεγάλης κλίμακας οικολογικές διεργασίες», είδη και οικοσυστήματα ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της απαγόρευσης φραγμάτων και εξόρυξης χαλικιών. Σε λειτουργία αναμένεται να τεθεί το 2024.
Ο διευθυντής του ευρωπαϊκού γραφείου της IUCN, Μπόρις Έργκ, εκθείασε την αλβανική κυβέρνηση για την πρωτοβουλία και τη φιλοδοξία της. «Η σημερινή ημέρα σηματοδοτεί ένα ορόσημο για τον λαό και τη βιοποικιλότητα της Αλβανίας. Καλούμε και άλλες κυβερνήσεις στην περιοχή να επιδείξουν αντίστοιχο ζήλο και να συμβάλλουν στην επίτευξη του ζωτικού στόχου της προστασίας του 30% του πλανήτη μέχρι το 2030», δήλωσε χαρακτηριστικά. Αξίζει, ακόμα, να σημειωθεί ότι η Ευρώπη διαθέτει τα πιο παρεμποδισμένα (από την ανθρώπινη δραστηριότητα) ποτάμια συστήματα στον πλανήτη, σύμφωνα με τα ευρήματα μιας έρευνας της Ε.Ε. για το 2020 σε 28 χώρες, ενώ είναι αδιαμφισβήτητο ότι αυτός ο κατακερματισμός των ποταμών έχει σαφώς επηρεάσει την ικανότητά τους να υποστηρίζουν τη ζωή.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι στην κεντρική Ευρώπη δεν έχουν δει ποτέ άγριο ποτάμι»
Ο Ούλριχ Άιχελμαν, συντηρητής και ιδρυτής του “Riverwatch” που «τρέχει» την εκστρατεία “Save the Blue Heart of Europe, δήλωσε: «Οι περισσότεροι άνθρωποι στην κεντρική Ευρώπη δεν έχουν δει ποτέ ένα άγριο, ζωντανό ποτάμι, απαλλαγμένο από τις επιπτώσεις της ανθρώπινης παρέμβασης, που δεν έχει εκτραπεί, δεν έχει φραγεί ή δεν έχει οικοδομηθεί με αναχώματα με αποτέλεσμα η βιοποικιλότητα να είναι χαμηλή. Αλλά εδώ, έχετε ένα άγριο ποτάμι, γεμάτο πολυπλοκότητα και χωρίς παρεμβάσεις».
Ο δε Ράιαν Γκέλερτ, διευθύνων σύμβουλος της “Patagonia”, δήλωσε ότι η συνεργασία απέδειξε τη δύναμη της συλλογικής δράσης. Ο ίδιος ανέφερε: «Ελπίζουμε ότι θα εμπνεύσει και άλλους να ενωθούν για να προστατεύσουν τα άγρια μέρη που μας έχουν απομείνει, με ουσιαστικό τρόπο» και προσέθεσε ότι το πάρκο αποτελεί απόδειξη ότι δε χρειάζεται η καταστροφή της φύσης να αποτελεί το τίμημα της προόδου. Η εταιρεία έχει παράσχει 4,6 εκατ. δολάρια (ή 3,8 εκατ. στερλίνες) για την υποστήριξη του εθνικού πάρκου και την προστασία όλων των άγριων ποταμών στη συνολική έκταση της Βαλκανικής Χερσονήσου, μέσω της μη κερδοσκοπικής “Holdfast Collective”, η οποία ιδρύθηκε το 2022.
Ένα μικρό «σπρώξιμο» από τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο
Ώθηση στην εκστρατεία για την προστασία του Αώου παρείχε κι ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο, ύστερα από μια ανάρτησή του στο Instagram το 2019, στην οποία είχε συμπεριλάβει ένα βίντεο όπου απεικονιζόταν ο ποταμός και είχε γράψει: «Αυτό είναι ένα από τα τελευταία άγρια ποτάμια της Ευρώπης, αλλά για πόσο καιρό;».
View this post on Instagram
Οι ΜΚΟ δήλωσαν ότι πρέπει να γίνει ακόμη δουλειά για να προστατευθούν τα υπόλοιπα μη προστατευμένα τμήματα του ποταμού, συμπεριλαμβανομένων του δέλτα του και της πηγής του στην Ελλάδα. Ο Αλβανός πρωθυπουργός δήλωσε, τέλος, ότι ένα αεροδρόμιο που σχεδιάζεται στο δέλτα του ποταμού θα προχωρήσει κανονικά, διευκρίνισε ωστόσο ότι αυτό θα γίνει χωρίς κινδύνους για τη φύση.
Πηγή: Guardian
