Η συνθήκη για την προστασία των ωκεανών σηματοδοτεί τη συνέχιση μιας διαδικασίας που πρωτοξεκίνησε πριν από περίπου 20 χρόνια.
Η συνθήκη υπεγράφη το βράδυ του Σαββάτου, ύστερα από δύο εβδομάδες διαπραγματεύσεων στην έδρα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Σχεδόν 200 χώρες συμμετείχαν και προχώρησαν στη συμφωνία, η οποία πραγματεύεται την προστασία της θαλάσσιας ζωής στα διεθνή ύδατα, λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτά καλύπτουν περίπου το 50% της συνολικής επιφάνειας του πλανήτη.
Τι προβλέπει η συνθήκη
Η συνθήκη παρέχει νομικά εργαλεία προς αξιοποίηση για τη δημιουργία και τη διαχείριση προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών – καταφυγίων για την προστασία της βιοποικιλότητας του ωκεανού.
Στη συμφωνία περιλαμβάνονται, επίσης, περιβαλλοντικές αξιολογήσεις που αποβλέπουν στην αξιολόγηση των πιθανών προβλημάτων/βλαβών που οφείλονται σε εμπορικές δραστηριότητες, όπως οι εξορύξεις βαθέων υδάτων, προτού αυτές ξεκινήσουν , καθώς και η δέσμευση των υπογραφόντων να κοινοποιούν τους ωκεάνιους πόρους.
«Μια ιστορική μέρα για την προστασία των ωκεανών»
«Πρόκειται για μια ιστορική ημέρα για τη προστασία των ωκεανών και ένα σημάδι ότι σε έναν διχασμένο κόσμο, η προστασία της φύσης και των ανθρώπων μπορεί να θριαμβεύσει έναντι της γεωπολιτικής», δήλωσε η Λόρα Μέλερ, υπεύθυνη εκστρατείας για τους ωκεανούς στην Greenpeace Nordic.
«Αυτή η ενέργεια είναι μια νίκη για την πολυμέρεια και για τις παγκόσμιες προσπάθειες αντιμετώπισης των καταστροφικών τάσεων που αντιμετωπίζει η υγεία των ωκεανών, τώρα και για τις επόμενες γενιές», δήλωσε ο επικεφαλής του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, σε δήλωση που εξέδωσε ο Εκπρόσωπός του λίγες ώρες μετά την επίτευξη της συμφωνίας.
Congratulations to Conf. President Rena Lee and all delegations on the successful conclusion of negotiations for a new agreement under UNCLOS on marine biodiversity beyond national jurisdiction. #BBNJ. A major boost to implement the KM #GBF in the ocean. pic.twitter.com/8NvtUexsjt
— David Cooper (@hdavidcooper) March 5, 2023
Οι ωκεανοί ενώπιον της κλιματικής κρίσης
Η τεράστια έκταση των υδάτων ανοικτής θάλασσας που απλώνεται 200 ναυτικά μίλια, δηλαδή περί τα 370 χιλιόμετρα, πέρα από τα χωρικά ύδατα των χωρών, καταλαμβάνει ποσοστό μεγαλύτερο του 60% της επιφάνειας των ωκεανών του πλανήτη. Τα εν λόγω ύδατα συνιστούν το βιότοπο πληθώρας μοναδικών ειδών και οικοσυστημάτων, παρέχουν υποστήριξη στην παγκόσμια αλιεία, από την οποία εξαρτώνται δισεκατομμύρια άνθρωποι, και παράλληλα αποτελούν έναν κρίσιμο ρυθμιστικό παράγοντα κατά της κλιματικής κρίσης, δεδομένου ότι οι ωκεανοί έχουν απορροφήσει πάνω από το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας του πλανήτη κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
Σαφώς και η ανθρωπογενής δραστηριότητα προσθέτει πίεση ποικιλοτρόπως στους ωκεανούς, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανικής αλιείας, της ναυτιλίας, της νεοεμφανιζόμενης εξορυκτικής βιομηχανίας βαθέων υδάτων και του αγώνα για την αξιοποίηση των «γενετικών πόρων» του ωκεανού, του υλικού που προέρχεται από θαλάσσια φυτά και ζώα με σκοπό τη χρήση του σε βιομηχανίες, όπως π.χ. σε φαρμακευτικά προϊόντα.
Υπό προστασία μόλις το 1,2% των διεθνών υδάτων
Συχνά, οι δραστηριότητες στην ανοικτή θάλασσα είναι ανεξέλεγκτες και στερούνται επαρκούς παρακολούθησης, καθώς οι κανόνες που υφίστανται είναι αποσπασματικοί, κατακερματισμένοι και ως επί το πλείστον ανεπαρκώς εφαρμοσμένοι, με αποτέλεσμα αυτές να καθίστανται ευάλωτες στην εκμετάλλευση. Μόνο το 1,2% των διεθνών υδάτων προστατεύεται, ενώ μόλις το 0,8% χαρακτηρίζεται ως «ιδιαίτερα προστατευόμενο».
Η νέα συνθήκη αποσκοπεί να επιτύχει την κάλυψη αυτών των κενών, παρέχοντας τη νομική ισχύ για τη δημιουργία και τη διαχείριση θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών στα παγκόσμια ύδατα. Εμπειρογνώμονες αναφέρουν ότι αυτό θα είναι ζωτικής σημασίας για την τήρηση των παγκόσμιων δεσμεύσεων για τη βιοποικιλότητα, με τις οποίες συμφώνησαν τα έθνη στη Σύμβαση COP15, τη διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο στο Μόντρεαλ του Καναδά.
Μια επιτυχής συνθήκη «θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε τον στόχο της διατήρησης ή προστασίας τουλάχιστον του 30% του παγκόσμιου ωκεανού έως το 2030», δήλωσε στο CNN η Μόνικα Μεντίνα, βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για τους ωκεανούς και τις διεθνείς περιβαλλοντικές και επιστημονικές υποθέσεις.
Η συμφωνία για την προστασία των ωκεανών σηματοδοτεί τη συνέχιση μιας διαδικασίας που πρωτοξεκίνησε πριν από περίπου δύο δεκαετίες. Το 2004, ο ΟΗΕ συγκρότησε μια ειδική ομάδα για να συζητήσει την προστασία των ωκεανών, ενώ μόλις το 2015 ο οργανισμός ενέκρινε ψήφισμα για την ανάπτυξη δεσμευτικής συνθήκης για τους ωκεανούς και, ύστερα από χρόνια προπαρασκευαστικών συνομιλιών, οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν το 2018.
