Η πρόσφατη αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών της Γης, που λαμβάνει χώρα με γοργούς ρυθμούς, έχει σημάνει συναγερμό για την επιστημονική κοινότητα, προκαλώντας στα μέλη της ανησυχίες σχετικά με το ότι κάτι τέτοιο θα συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη.

Παρά το γεγονός ότι ο όρος «υπερθέρμανση του πλανήτη» έχει πλέον επισήμως αντικατασταθεί από τον όρο «κλιματική αλλαγή» -ίσως για να πειστούν για την έκταση του προβλήματος και οι αρνητές της οικολογικής καταστροφής- η υπερθέρμανση του πλανήτη εξακολουθεί να αποτελεί την κυριότερη απειλή για το κλίμα.

Τώρα, οι επιστήμονες ανησυχούν ότι η πρόσφατη και ταχέως εξελισσόμενη θέρμανση των ωκεανών δύναται να οδηγήσει σε καταστροφικούς καύσωνες κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Αυτόν τον μήνα, η επιφάνεια των υδάτων της θάλασσας παγκοσμίως σημείωσε νέα ρεκόρ θερμοκρασίας, καθώς δεν έχει θερμανθεί ποτέ τόσο πολύ σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.

Ο λόγος που συμβαίνει αυτό δεν είναι πλήρως κατανοητός ούτε από τους επιστήμονες, ενώ ανησυχούν πως, σε συνδυασμό με άλλα καιρικά φαινόμενα, η θερμοκρασία του πλανήτη είναι πιθανό να φτάσει σε νέα ανησυχητικά επίπεδα μέχρι το τέλος του 2024.

Οι προβλέψεις των ειδικών

Οι ειδικοί προβλέπουν ότι ένα ισχυρό φαινόμενο Ελ Νίνιο –ωκεάνιο φαινόμενο που διαταράσσει τις κανονικές κλιματικές συνθήκες– θα κάνει την εμφάνισή του κατά τους προσεχείς μήνες. Οι θερμότεροι ωκεανοί τείνουν να εξαφανίσουν τη θαλάσσια ζωή, να οδηγήσουν σε πιο ακραίες καιρικές συνθήκες και να προκαλέσουν άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Επιπλέον, κρίνονται λιγότερο αποτελεσματικοί στην απορρόφηση των αερίων του θερμοκηπίου, όπως του διοξειδίου του άνθρακα, τα οποία συνεισφέρουν στη θέρμανση του πλανήτη.

Οι διαπιστώσεις μιας νέας έρευνας

Νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα κάνει λόγο για μια ανησυχητική εξέλιξη. Τα τελευταία 15 χρόνια, η συσσωρευμένη θερμότητα της Γης έχει αυξηθεί κατά 50%, με το μεγαλύτερο μέρος της πλεονάζουσας ενέργειας να διοχετεύεται στους ωκεανούς, γεγονός που φυσικά και έχει συνέπειες.

Πέραν της θερμοκρασίας των ωκεανών που σημείωσε νέο ρεκόρ τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, σε ορισμένες περιοχές παρατηρήθηκε επίσης μια τεράστια διαφορά από τη μέση μακροπρόθεσμη τιμής της. Τον Μάρτιο, οι θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας στα ανοιχτά της ανατολικής ακτής της Βόρειας Αμερικής χαρακτηρίζονταν από τιμές κατά 13,8 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τον μέσο όρο της περιόδου 1981–2011.

«Δεν είναι ακόμη απολύτως τεκμηριωμένο γιατί συνέβη μια τόσο γρήγορη και τεράστια αλλαγή» δηλώνει η Καρίνα Φον Σούκμαν, επικεφαλής συγγραφέας της νέας μελέτης και ωκεανογράφος στην ερευνητική ομάδα «Mercator Ocean International».

Η ίδια αναφέρει ότι η θερμότητα στο κλιματικό σύστημα κατά τα τελευταία 15 χρόνια διπλασιάστηκε, και διευκρινίζει: «Δεν μπορώ να πω ότι για αυτό ευθύνεται η κλιματική αλλαγή ή κάποια φυσική μεταβλητότητα ή ένας συνδυασμός και των δύο. Δεν γνωρίζουμε ακόμη. Αλλά βλέπουμε καθαρά την αλλαγή».

Σημαντική η μείωση της ρύπανσης από τη ναυτιλία

Ένας παράγοντας που θα μπορούσε να επηρεάσει το επίπεδο της θερμότητας που διοχετεύεται στους ωκεανούς είναι η μείωση της ρύπανσης από τη ναυτιλία. Το 2020, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός θέσπισε κανονισμό για μείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίμων που χρησιμοποιούν τα πλοία, κάτι που είχε γρήγορο αντίκτυπο, μειώνοντας την ποσότητα των σωματιδίων αερολυμάτων που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα.

Παρ’ όλα αυτά, μολονότι τα αερολύματα ρυπαίνουν τον αέρα, προσδίδεται και μια θετική χροιά στην ύπαρξή τους, καθώς τα σωματίδια των αερολυμάτων βοηθούν στην αντανάκλαση της θερμότητας πίσω στο διάστημα. Συνεπώς, η απομάκρυνσή τους θα μπορούσε να οδηγήσει στη διοχέτευση περισσότερης θερμότητας στα θαλάσσια νερά.

Η μέση επιφανειακή θερμοκρασία των θαλάσσιων υδάτων

Η μέση επιφανειακή θερμοκρασία των θαλασσών έχει αυξηθεί κατά περίπου 0,9 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, με αύξηση 0,6 βαθμών Κελσίου μόνο κατά τα τελευταία 40 χρόνια. Η αύξηση είναι χαμηλότερη από τις αντίστοιχες στις θερμοκρασίες του αέρα στη Γη, οι οποίες έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 1,5 βαθμό Κελσίου από την προβιομηχανική εποχή, γεγονός που αποδίδεται στο ότι απαιτείται πολύ περισσότερη ενέργεια για τη θέρμανση του νερού, όπως και στο ότι οι ωκεανοί απορροφούν θερμότητα σε μεγάλα βάθη από την επιφάνειά τους.

Συνέπειες

Πάντως, ακόμη και αυτή η φαινομενικά μικρή μέση αύξηση έχει σημαντικές συνέπειες. Μερικές εξ αυτών είναι οι ακόλουθες:

• Απώλεια ειδών: συχνότεροι και έντονοι θαλάσσιοι καύσωνες οδηγούν σε μαζικούς θανάτους θαλάσσιας ζωής, κάτι που είναι ιδιαιτέρως επιζήμιο για τους κοραλλιογενείς υφάλους
• Πιο ακραία καιρικά φαινόμενα: η αυξημένη θερμότητα στην ανώτερη επιφάνεια του ωκεανού σημαίνει ότι οι τυφώνες και οι κυκλώνες μπορούν να «τροφοδοτηθούν» με περισσότερη ενέργεια – το οποίο με τη σειρά του σημαίνει ότι τα φαινόμενα καθίστανται εντονότερα και διαρκούν για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα
• Άνοδος της στάθμης της θάλασσας: τα θερμότερα νερά καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο –λόγω θερμικής διαστολής– και μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην τήξη των παγετώνων στη Γροιλανδία και στην Ανταρκτική, που ρέουν στους ωκεανούς. Έτσι, παρατηρείται άνοδος της στάθμης των παγκόσμιων θαλασσών, αυξάνοντας τον κίνδυνο παράκτιων πλημμυρών
• Ασθενέστερη ικανότητα απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα: οι ωκεανοί καταλαμβάνουν σήμερα περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα θερμότερα νερά έχουν ασθενέστερη ικανότητα να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα. Εάν οι ωκεανοί προσλαμβάνουν λιγότερο διοξείδιο στο μέλλον, αυτό θα συσσωρευτεί σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα, θερμαίνοντας περαιτέρω τον αέρα και τους ωκεανούς.

«Νότια Ταλάντωση Ελ Νίνιο»

Ενας άλλος σημαντικός παράγοντας που ανησυχεί τους επιστήμονες είναι το φαινόμενο που είναι γνωστό ως «Νότια Ταλάντωση Ελ Νίνιο». Τα τελευταία τρία χρόνια, αυτό το φυσικό γεγονός βρισκόταν σε μια ψυχρότερη φάση, γνωστή ως «Λα Νίνια», που συνέβαλε στη διατήρηση των παγκόσμιων θερμοκρασιών υπό έλεγχο. Εντούτοις, οι επιστήμονες ανησυχούν τώρα ότι σχηματίζεται ένα ισχυρό φαινόμενο Ελ Νίνιο που θα έχει σημαντικές επιπτώσεις για τον πλανήτη.

«Το μοντέλο του Αυστραλιανού Γραφείου όντως προβλέπει ένα ισχυρό Ελ Νίνιο. Και όλα τα κλιματικά μοντέλα τείνουν προς ένα ισχυρότερο φαινόμενο», αναφέρει ο Χιου ΜακΝτάουελ, από το Γραφείο Μετεωρολογίας της Αυστραλίας. Ο ΜακΝτάουελ προειδοποιεί ότι οι προβλέψεις σε αυτό το σημείο του έτους είναι λιγότερο αξιόπιστες.

Άλλοι ερευνητές είναι πιο πεπεισμένοι. Το φαινόμενο ήδη παρατηρείται στις ακτές του Περού και του Ισημερινού, ενώ οι ειδικοί πιστεύουν ότι θα ακολουθήσει ένα πλήρως ανεπτυγμένο γεγονός που θα επιδράσει στις παγκόσμιες θερμοκρασίες. «Εάν ένα νέο Ελ Νίνιο έρθει πάνω του, πιθανότατα θα έχουμε επιπλέον υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 0,2-0,25 βαθμούς Κελσίου», δηλώνει ο Δρ Τζόζεφ Λούντεσερ, από το Ινστιτούτο Κλιματικής Ερευνας του Πότσνταμ. «Ο αντίκτυπος στη θερμοκρασία μειώνεται λίγους μήνες μετά την κορύφωση οποιουδήποτε Ελ Νίνιο, γι’ αυτό το 2024 θα είναι πιθανώς το θερμότερο έτος που θα έχει καταγραφεί ποτέ», εξηγεί ο επιστήμονας.

Το Ελ Νίνιο πιθανότατα θα διαταράξει τις καιρικές συνθήκες σε όλο τον κόσμο, θα αποδυναμώσει τους μουσώνες και θα απειλήσει με περισσότερες πυρκαγιές την Αυστραλία. Υπάρχουν όμως πιο θεμελιώδεις ανησυχίες. Μία από αυτές αφορά το γεγονός ότι όσο περισσότερη θερμότητα καταλήγει στον ωκεανό, τα νερά θα γίνονται ολοένα και λιγότερο ικανά να αποθηκεύσουν την αυξημένη ενέργεια.

Η αλματώδης αύξηση της θερμοκρασίας

Έρευνες έχουν δείξει ότι η θερμοκρασία αυξάνεται με άλματα. Φαίνεται, δηλαδή, ότι οι συνθήκες μεταβάλλονται ελάχιστα για μια περίοδο ετών και στη συνέχεια παρατηρούνται ξαφνικά άλματα προς τα πάνω, τα οποία μάλιστα συνδέονται στενά με την ανάπτυξη του φαινομένου Ελ Νίνιο, που παρατηρείται κάθε δύο με οκτω χρόνια και διαρκεί για περίπου 1 έτος.

Παρά ταύτα, ακόμη και σ’ αυτό το σενάριο υπάρχει ελπίδα, σύμφωνα με την Καρίνα φον Σούκμαν, η οποία διατηρεί την αισιοδοξία της. Μιλώντας στο BBC, η ωκεανογράφος ανέφερε ότι μετά την ολοκλήρωση του φαινομένου Ελ Νίνιο οι θερμοκρασίες ενδέχεται να υποχωρήσουν ξανά και προσέθεσε: «Εχουμε ακόμα ένα μικρό παράθυρο για να δράσουμε και θα πρέπει να το εκμεταλλευτούμε για να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειες».

Με πληροφορίες από BBC