Νέα μελέτη κατέδειξε ότι η ισχύς του ρεύματος του κόλπου μειώνεται σε βαθμό που αρκεί για να «γεννήσει» ανησυχίες στους επιστήμονες, καθώς η κατάρρευσή του εκτιμάται ότι θα είχε καταστροφικές κλιματικές επιπτώσεις στο κοντινό μέλλον και ότι «θα επηρέαζε κάθε άνθρωπο στον πλανήτη».
Το σύστημα του Ρεύματος του Κόλπου (Gulf Stream) μπορεί να έχει ήδη «καταρρεύσει» έως το 2025, σύμφωνα με τη μελέτη, κάτι το οποίο αναμένεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις σε ένα ήδη απορρυθμισμένο κλιματικό σύστημα. Εάν τα ζωτικής σημασίας ωκεάνια ρεύματα παύσουν να λειτουργούν, τα οποία οι επιστήμονες περιγράφουν με τον όρο Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC, Μεσημβρινό Ανατρεπόμενο Ρεύμα του Ατλαντικού), οι κλιματικές επιπτώσεις αναμένεται να είναι όχι μόνο αρνητικές, αλλά καταστροφικές.
Παρόλο που για τους ίδιους ήταν ήδη γνωστό ότι το AMOC βρισκόταν στο χειρότερο σημείο των τελευταίων 1.600 ετών λόγω της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, το 2021 οι ερευνητές εντόπισαν περεταίρω ανησυχητικές ενδείξεις. Στο πλαίσιο της νέας έρευνας εκτιμάται ότι πεταξύ 2025 και 2095, με μέση εκτίμηση το 2050, το Ρεύμα του Κόλπου θα «καταρρεύσει», όπως περιγράφουν οι ειδικοί, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι κάποια στιγμή μέσα σε αυτό το διάστημα θα παύσει να υφίσταται εξ ολοκλήρου. Και το μόνο που μπορεί να γίνει για την αποτροπή αυτού είναι να μειωθούν οι εκπομπές άνθρακα.
Στοιχεία από προηγούμενες καταρρεύσεις του συστήματος υποδεικνύουν θερμοκρασιακές αλλαγές κατά 10 βαθμούς Κελσίου μέσα σε μόλις λίγες δεκαετίες, αν και οι εν λόγω καταρρεύσεις έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια παγετώδων περιόδων.
Τι είναι το AMOC, ποιά η σημασία του και γιατί τόση ανησυχία από τους επιστήμονες;
Το AMOC είναι ένα σύστημα κυκλοφορίας των υδάτων του Ατλαντικού Ωκεανού μέσω ωκεάνιων ρευμάτων, το οποίο μεταφέρει θερμό νερό από τους τροπικούς προς τον Βόρειο Ατλαντικό. Εκεί, το νερό ψύχεται, η αλατότητά του αυξάνεται και τελικά βυθίζεται βαθύτερα στον ωκεανό πριν ξεκινήσει εκ νέου το ταξίδι του προς τα νότια.
Ο ρόλος του εν λόγω συστήματος είναι κρίσιμος τόσο για το κλίμα και το περιβάλλον, όσο και για τα έμβια όντα, διότι μεταφέρει θερμότητα σε διάφορα μέρη του πλανήτη, καθώς και θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της ζωής στους ωκεανούς. Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε το εν λόγω σύστημα σαν έναν παγκόσμιο ιμάντα μεταφοράς των υδάτων.
Αναλυτικότερα, η κυκλοφορία ξεκινά όταν το θερμό νερό που βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια ξεκινά να κινείται προς τους πόλους, όπως συμβαίνει με το Ρεύμα του Κόλπου στον Βόρειο Ατλαντικό, όπου το νερό ψύχεται και σχηματίζει θαλάσσιο πάγο. Κατά τον σχηματισμό του πάγου, το αλάτι παραμένει στο νερό του ωκεανού, οδηγώντας στην αύξηση της αλατότητας και της πυκνότητάς του. Συνεπώς, το πυκνότερο πλέον νερό βυθίζεται και εν συνεχεία μεταφέρεται ξανά προς τα νότια.
Ο κύκλος ολοκληρώνεται και ξεκινά από την αρχή όταν, στο πλαίσιο ενός φαινομένου που αποτελεί αντικείμενο έρευνας των ωκεανογράφων, το ψυχρότερο και πλουσιότερο σε θρεπτικά συστατικά νερό, έχοντας πλέον κινηθεί νοτιότερα, ανέρχεται ξανά στην επιφάνεια και θερμαίνεται. Ο κύκλος αυτός είναι αρκετά αργός, αφού χρειάζονται περίπου 1.000 χρόνια έως ότου ένα κυβικό μέτρο νερού ολοκληρώσει το ταξίδι του κατά μήκος του συστήματος ή του «ιμάντα».
Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των HΠΑ (NOAA), παρότι η διαδικασία είναι αργή από μόνη της, υπάρχουν ενδείξεις ότι το AMOC επιβραδύνεται περαιτέρω, ενώ η ίδια χρηματοδοτεί έρευνες που στοχεύουν να κατανοήσουν βαθύτερα αυτήν την πιθανή επιβράδυνση και να διαπιστώσουν πώς ακριβώς συνδέεται με τις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας στις ακτές, καθώς και τη σχέση της με την εκδήλωση ακραίων φαινομένων.
Ο ρόλος που διαδραματίζει το AMOC στο κλιματικό σύστημα είναι ιδιαίτερης σημασίας, αφού συμβάλλει στη ρύθμιση των παγκόσμιων καιρικών συνθηκών. Η ενδεχόμενη κατάρρευσή του θα είχε ολέθριες επιπτώσεις, όπως πολύ ακραίους χειμώνες, και θα οδηγούσε σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας, κάτι το οποίο θα επηρέαζε τμήματα της Ευρώπης και των ΗΠΑ, όπως και μετατόπιση των μουσώνων στους τροπικούς.
Οι επιστήμονες, καθώς η κλιματική κρίση επιταχύνεται, προειδοποιούν εδώ και χρόνια για την αστάθεια του συστήματος, η οποία απειλεί να διαταράξει την ισορροπία των συνθηκών θερμοκρασίας και αλατότητας, παράμετροι οι οποίες καθορίζουν την ισχύ των ρευμάτων του συστήματος AMOC. Οι ωκεανοί θερμαίνονται και οι πάγοι λιώνουν, επομένως περισσότερο γλυκό νερό ρέει στον ωκεανό μειώνοντας την πυκνότητα των υδάτων και καθιστώντας τα λιγότερο ικανά να βυθιστούν και ο κύκλος να συνεχιστεί. Εν ολίγοις, όταν τα νερά γίνουν πολύ θερμά, πολύ γλυκά ή και τα δύο, η κυκλοφορία του νερού εντός του συστήματος σταματά.
Περισσότερα από 12.000 χρόνια πριν, η γρήγορη τήξη των παγετώνων επέφερε τη διακοπή της λειτουργίας του AMOC, προκαλώντας τεράστιες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις στο βόρειο ημισφαίριο κατά 10 έως 15 βαθμούς Κελσίου μέσα σε μόλις 10 χρόνια.
Ο πρόεδρος του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole, Πίτερ ντε Μενοκάλ, ο οποίος ωστόσο δεν συμμετείχε στη νέα έρευνα, δήλωσε ότι η διακοπή των διεργασιών του AMOC «θα επηρέαζε κάθε άνθρωπο στον πλανήτη – είναι τόσο μεγάλη και σημαντική».
Στο πλαίσιο της μελέτης, οι επιστήμονες ανέλυσαν τις επιφανειακές θερμοκρασίες της θάλασσας στον Βόρειο Ατλαντικό, σε μια περιοχή νότια της Γροιλανδίας, για μια περίοδο 150 ετών μεταξύ 1870 και 2020. Το συγκεκριμένο τμήμα του ωκεανού θερμαίνεται από το νερό που μεταφέρεται βόρεια από τους τροπικούς με την AMOC, εξηγεί ο Πίτερ Ντίτλεβσεν, καθηγητής κλιματικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και ένας από τους συντάκτες της έρευνας. «Επομένως αν ψύχεται, είναι επειδή το AMOC εξασθενεί».
Εν συνεχεία, οι ερευνητές αφαίρεσαν τις επιπτώσεις της ανθρωπογενούς παγκόσμιας θέρμανσης στη θερμοκρασία του νερού, προκειμένου να κατανοήσουν πώς μεταβάλλονται τα ρεύματα. Βρήκαν «προειδοποιητικά σημάδια» για κρίσιμες αλλαγές στο AMOC, γεγονός που τους οδήγησε στο να διατυπώσουν την πρόβλεψη ότι το σύστημα θα μπορούσε, στο χειρότερο σενάριο, να έχει καταρρεύσει έως το 2025, και στο καλύτερο έως το 2095. Το πιθανότερο, σύμφωνα με τον Ντίτλεβσεν, είναι ότι η κατάρρευση θα λάβει χώρα κάπου μεταξύ 2039 και 2070.
Το ότι το AMOC πρόκειται να αποδυναμωθεί εντός των επόμενων δεκαετιών είναι σαφές. Μια μελέτη του 2021 είχε διαπιστώσει ότι το σύστημα ήδη παρουσίαζε σημάδια αστάθειας εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Πλην όμως δεν υπήρχε μέχρι τώρα χρονικό πλαίσιο για την κατάρρευση. Η νέα έρευνα «παρέχει μια νέα ανάλυση που επικεντρώνεται στο πότε θα συμβεί το σημείο καμπής του AMOC», δηλώνει ο ντε Μενοκάλ, και η προβλεπόμενη από τη μελέτη κατάρρευση γύρω στο 2050 «είναι ανησυχητικά κοντά, δεδομένου του παγκόσμιου ανατρεπτικού αντίκτυπου ενός τέτοιου γεγονότος». Εντούτοις, ο ίδιος σημειώνει πως δεν υπάρχουν ακόμη παρατηρησιακά στοιχεία που να δηλώνουν ότι το σύστημα AMOC καταρρέει.
Καταλήγοντας, οι ερευνητές ζητούν γρήγορα και αποτελεσματικά μέτρα για τον εκμηδενισμό της ρύπανσης που οδηγεί σε θέρμανση του πλανήτη, τη μείωση των παγκόσμιων θερμοκρασιών και την επιβράδυνση της τήξης της Αρκτικής. «Το βασικό σημείο αυτής της μελέτης είναι ότι δεν έχουμε καθόλου πολύ χρόνο για να κάνουμε όλα αυτά», δήλωσε χαρακτηριστικά ο ντε Μενοκάλ. «Και το διακύβευμα μόλις έγινε υψηλότερο», κατέληξε ο ίδιος.
Με πληροφορίες από NOAA, Guardian και CNN
