Του Σταύρου Μαρίνου
«Θα σε περιμένω, όσος καιρός κι αν χρειαστεί».
Στη φράση αυτή, που έχει αποτυπωθεί στις σελίδες βιβλίων και έχει μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη του κινηματογράφου, συνοψίζεται όλο το νόημα της ιστορίας του Χάτσικο. Μιας ιστορίας πέρα για πέρα αληθινής, βγαλμένης μέσα από την ίδια τη ζωή, διαδραματισμένης σε μία μακρινή πόλη στην άλλη πλευρά της υδρογείου.
Ο Χάτσικο (Hachiko) γεννήθηκε στις 10 Νοεμβρίου του 1923, σε μία φάρμα κοντά στην πόλη Οντάτε της Ιαπωνίας, η οποία ανήκει στον νομό Ακίτα, που πρόκειται για το «σπίτι» των σκυλιών της ομώνυμης ράτσας. Η συγκλονιστική ιστορία του Χάτσικο, τον οδήγησε στο να αποκτήσει τον χαρακτηρισμό τού διασημότερου σκύλου τής ράτσας του, των Ακίτα. Ο Χάτσικο δεν σταμάτησε ποτέ να περιμένει τον κηδεμόνα του. Δέκα χρόνια πέρασαν από τον θάνατό του, αλλά το πιστότατο Ακίτα τον περίμενε μέχρι την τελευταία του ανάσα. Μέχρι να κλείσει και το ίδιο τα μάτια του, παντοτινά.
Για να γίνει κατανοητή η έκταση της διασημότητας αυτού του πιστότατου σκύλου, αρκεί να αναφερθεί ότι η ιστορία του διδάσκεται στα σχολεία της Ιαπωνίας ως μια υποδειγματική φιλία και ως ένα παράδειγμα ύψιστης πίστης και αφοσίωσης. «Ο Χάτσικο αντιπροσωπεύει τον “ιδανικό Ιάπωνα πολίτη” με την “αδιαμφισβήτητη αφοσίωσή του”», ανέφερε στο BBC η Κριστίν Γιάνο, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης.
Το κρεμ λευκό Akita Inu, που γεννήθηκε 100 χρόνια πριν, έχει μνημονευτεί σε αρκετά βιβλία και ταινίες. Μολονότι έχουν υπάρξει ιστορίες και για άλλα αφοσιωμένα σκυλιά, όπως ο Γκρεϊφράιαρς Μπόμπι (Greyfriars Bobby), κανένα δεν γνώρισε την ίδια παγκόσμια απήχηση με την ιστορία του Χάτσικο.
Ο Χάτσικο ήταν ένα μεγάλου μεγέθους ιαπωνικό σκυλί Ακίτα, μιας εκ των παλαιότερων και πιο δημοφιλών ρατσών στην ασιατική χώρα. Το 1931, η ιαπωνική κυβέρνηση χαρακτήρισε τον Χάτσικο ως εθνικό σύμβολο αφοσίωσης. Κάποτε, οι σκύλοι της συγκεκριμένης φυλής εκπαιδεύονταν για να κυνηγούν ζώα, όπως ελάφια και αγριογούρουνα.
«Τα Ακίτα είναι ήρεμα, ειλικρινή, έξυπνα, γενναία και υπάκουα στα αφεντικά τους», δήλωσε ο Εϊέτσου Σάκουραμπα, συγγραφέας ενός παιδικού βιβλίου για τον Χάτσικο, γραμμένο στην αγγλική γλώσσα. «Από την άλλη πλευρά, έχει επίσης πεισματάρα προσωπικότητα και είναι επιφυλακτικό με οποιονδήποτε άλλον εκτός από το αφεντικό του».
Η ιστορία του Χάτσικο
Τη χρονιά που γεννήθηκε ο Χάτσικο, ο Χιντεσάμπουρο Ουένο, ένας διάσημος καθηγητής γεωργίας και λάτρης των σκύλων, ζήτησε από έναν φοιτητή να του βρει ένα κουτάβι Ακίτα. Ύστερα από ένα εξαντλητικό ταξίδι με το τρένο, το κουτάβι έφτασε στην κατοικία του Ουένο, στις 15 Ιανουαρίου του 1924, στην περιοχή Σιμπούγια στο Τόκιο της Ιαπωνίας, όπου αρχικά είχε θεωρηθεί πως ήταν νεκρό. Αλλά σύντομα διαπιστώθηκε ότι ζούσε και ότι αντιμετώπιζε πρόβλημα υγείας. Σύμφωνα με τον βιογράφο του Χάτσικο, τον καθηγητή Μαϊγιούμι Ίτο, ο Ουένο και η σύζυγός του, η Γιάε, φρόντισαν το κουτάβι για 6 μήνες μέχρι που ξεπέρασε τελικά το πρόβλημα και η υγεία του επανήλθε. Το είχαν αποκτήσει σε ηλικία περίπου 2 μηνών.
Όσον αφορά το όνομα που του δόθηκε, στα Ιαπωνικά «Hachi» σημαίνει «οκτώ», ενώ το τελείωμα «kō» προέρχεται από την κατάληξη που χρησιμοποιείτο κάποτε για τους αρχαίους Κινέζους ευγενείς και θα το μεταφράζαμε ως «κύριος». Επομένως, το «Hachiko» μεταφράζεται ως «Ο Κύριος Οκτώ», αν και μία εναλλακτική μετάφραση που αποδίδει καλύτερα ίσως αυτό που ο καθηγητής είχε στο μυαλό θα ήταν το «Ο Όγδοος Πρίγκιπας». Σε κάθε περίπτωση, η κατάληξη «kō» προστέθηκε στο όνομά του για να του προσδώσει κύρος.
Ο Ουένο πήγαινε στη δουλειά του με το τρένο αρκετές φορές την εβδομάδα και στον σταθμό της Σιμπούγια συνοδευόταν συχνά από τα τρία σκυλιά του, ένα από τα οποία ήταν κι ο Χάτσικο. Οι τρεις τετράποδοι φίλοι τού καθηγητή, τον περίμεναν στο σημείο που τους άφηνε μέχρι το μεσημέρι, ώσπου ο Ουένο γύριζε και επέστρεφαν μαζί στο σπίτι.
Αλλά στις 21 Μαΐου του 1925 ξημέρωσε δύσκολη μέρα για την οικογένεια του Ουένο. Ο καθηγητής πήρε το τρένο από τον σταθμό της Σιμπούγια, συνοδευόμενος όπως πάντα από τον πιστό του σκύλο, αλλά εκείνη την ημέρα δεν θα επέστρεφε. Έπαθε εγκεφαλική αιμορραγία ενώ παρέδιδε διάλεξη στην τάξη του και πέθανε.
Ο Χάτσικο έμεινε να τον περιμένει στον σταθμό για να γυρίσουν μαζί στο σπίτι, αλλά αυτή τη φορά περίμενε μάταια. Ο καθηγητής ήταν νεκρός. Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 53 ετών, αφήνοντας πίσω την οικογένειά του και τους τρεις σκύλους του. Ο Χάτσικο ήταν τότε μαζί του μόλις 16 μήνες. «Ενώ ο κόσμος παρακολουθούσε την αγρυπνία, ο Χάτσικο μύρισε τον Ουένο από το σπίτι και μπήκε στο σαλόνι. Σύρθηκε κάτω από το φέρετρο και αρνήθηκε να μετακινηθεί», γράφει ο καθηγητής Ίτο.
Τους επόμενους μήνες ο Χάτσικο τους πέρασε σε διάφορες οικογένειες έξω από τη Σιμπούγια, αλλά τελικά, το καλοκαίρι του 1925, κατέληξε στον κηπουρό τού Ουένο, ονόματι Κικουσάμπουρο Κομπαγιάσι. Έχοντας επιστρέψει πίσω στην περιοχή του, ο Χάτσικο σύντομα άρχισε ξανά τις καθημερινές μετακινήσεις στον σταθμό απ’ όπου ο κηδεμόνας του συνήθιζε να παίρνει το τρένο για τη δουλειά, χωρίς οι αντίξοες καιρικές συνθήκες, όπως η βροχή και το κρύο, να πτοούν το πιστό Ακίτα.
Για τα επόμενα 9 χρόνια, 9 μήνες και 15 ημέρες, ο Χάτσικο περίμενε την επιστροφή του Ουένο, πλησιάζοντας στον σταθμό κάθε φορά που έφτανε το τρένο. Κοιτούσε τον κόσμο που έβγαινε από τον σταθμό, παρατηρούσε τους ανθρώπους έναν προς έναν ψάχνοντας τον φίλο του, για τον οποίο ακόμα είχε την ελπίδα πως κάποια μέρα θα επέστρεφε. Πολλοί από τους ανθρώπους που σύχναζαν στον σιδηροδρομικό σταθμό είχαν συνηθίσει να βλέπουν τον Χάτσικο μαζί με τον καθηγητή κάθε μέρα.
«Το βράδυ, ο Χάτσικο στεκόταν στα τέσσερα πόδια του στην πύλη των εισιτηρίων και κοίταζε κάθε επιβάτη σαν να έψαχνε κάποιον», γράφει ο καθηγητής Ίτο. Οι υπάλληλοι του σταθμού αρχικά τον θεωρούσαν μπελά. Πωλητές γιακιτόρι (σουβλάκια ιαπωνικού τύπου) που εργάζονταν έξω από τον σταθμό, τον έβρεχαν με νερό για να τον διώξουν, ενώ νεαρά αγόρια τον εκφόβιζαν και τον χτυπούσαν.
Τον Οκτώβριο του 1932, τα πράγματα άλλαξαν τροπή κι έγιναν καλύτερα για τον πληγωμένο σκυλάκο. Η ιαπωνική εφημερίδα «Asahi Shimbun» έγραψε για την ιστορία του Χάτσικο, κι εκείνος γρήγορα απέκτησε δημοφιλία στη χώρα. Ο κόσμος άρχισε πια να τον αναγνωρίζει. Ήξεραν τι έψαχνε και η ιστορία του τους είχε «αγγίξει». Ο Χάτσικο δεν ήταν πια ένας ανεπιθύμητος σκύλος που αρνιόταν να το κουνήσει από τον σταθμό, αλλά ένα πληγωμένο πλάσμα που έψαχνε απεγνωσμένα τον καλύτερό του φίλο. Και δεν έδειχνε πρόθυμος να το βάλει κάτω μέχρι να τον βρει.
Ο σταθμός ξεκίνησε να λαμβάνει δωρεές τροφίμων για τον Χάτσικο, ενώ επισκέπτες ξεκίνησαν να επισκέπτονται τον σταθμό της Σιμπούγια από διάφορες περιοχές της χώρας μόνο και μόνο για να τον δουν. Ποιήματα και χαϊκού γράφτηκαν για εκείνον. Το 1934, μια εκδήλωση για τη συγκέντρωση χρημάτων που αποσκοπούσε στην κατασκευή ενός αγάλματός του, φέρεται να συγκέντρωσε πλήθος 3.000 ατόμων.
Χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως «ζωντανός θρύλος». Ένας διάσημος γλύπτης της εποχής, ο Τέρου Άντο, φιλοτέχνησε ένα μπρούτζινο άγαλμα που τον απεικονίζει καθιστό, να περιμένει το αφεντικό του. Το άγαλμα αυτό τοποθετήθηκε σε μια έξοδο του σταθμού της Σιμπούγια, ενώ στα αποκαλυπτήρια ήταν παρών και ο ίδιος ο Χάτσικο. Η ιστορία του αποτέλεσε την αιτία της αναθέρμανσης του ενδιαφέροντος των Ιαπώνων για τους σκύλους της φυλής Ακίτα, τους οποίους περιγράφουν ως «θαρραλέους σαν σαμουράι, αλλά συνάμα τρυφερούς σαν γατάκια, με μεταξένια καρδιά, αλλά και άκαμπτους σαν ατσάλι».
Περαστικοί βρήκαν τον Χάτσικο πεθαμένο σε ένα δρομάκι κοντά στον σταθμό της Σιμπούγια. Όταν το νέο του θανάτου του διαδόθηκε, ο σταθμός και το άγαλμά του κατακλύστηκαν από κόσμο και λουλούδια. Τα αίτια του θανάτου του αποτέλεσαν αφορμή συζητήσεων. Αρχικά, είχαν βρει στο στομάχι του τέσσερα γιακιτόρι, αλλά η πιθανότητα να ευθύνονταν για τον θάνατό του αποκλείστηκε γρήγορα, αφού δεν υπήρχαν ενδείξεις τραυματισμού στο στομάχι του από τα ξύλινα σουβλάκια.
Επίσης, ο Χάτσικο έπασχε από φιλαρίαση, μια νόσος που προκαλείται από παράσιτα εάν ο σκύλος δεν λαμβάνει προληπτική αντιπαρασιτική αγωγή. Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι η πραγματική αιτία του θανάτου του να γίνει γνωστή. Μόλις τον Μάρτιο του 2011 οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο ο κύριος λόγος που οδήγησε στον θάνατο του Χάτσικο ήταν καρκίνος τελικού σταδίου, ο οποίος είχε κάνει μετάσταση από τους πνεύμονες στην καρδιά. Σήμερα, τα όργανα του πιστού σκύλου διατηρούνται στο ερευνητικό κέντρο του Πανεπιστημίου του Τόκιο, δίπλα σε μια προτομή του ιδιοκτήτη του.
Ο πιστός σκυλάκος έκλεισε τα μάτια του για πάντα στις 8 Μαρτίου του 1935 και η είδηση έγινε πρωτοσέλιδο σε πολλές εφημερίδες. Στην κηδεία του, βουδιστές μοναχοί προσευχήθηκαν γι’ αυτόν και αξιωματούχοι διάβασαν επικήδειους λόγους. Τις ημέρες που ακολούθησαν, χιλιάδες άνθρωποι επισκέφθηκαν το άγαλμά του. Στην εξαθλιωμένη μεταπολεμική Ιαπωνία, ένας έρανος για ένα νέο άγαλμα του Χάτσικο κατάφερε να συγκεντρώσει 800.000 γιεν, ένα τεράστιο ποσό εκείνη την εποχή, αξίας περίπου 4 δισ. γιεν, ποσό που σήμερα αντιστοιχεί σε 28 εκατομμύρια δολάρια.
Η σορός του Χάτσικο αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του θάφτηκαν στο κοιμητήριο Αογιάμα, στο Μινάτο του Τόκιο, δίπλα στις στάχτες του αγαπημένου δασκάλου του Χάτσικο, του καθηγητή Ουένο, και της γυναίκας του, Γιάε. Η γούνα του Χάτσικο διατηρήθηκε μετά το θάνατό του και το ταριχευμένο άγαλμά του εκτίθεται μόνιμα έκτοτε στο Εθνικό Μουσείο Επιστημών της Ιαπωνίας στο Τόκιο.
Κάθε χρόνο, στις 8 Απριλίου, τελείται μνημόσυνο για τον Χάτσικο έξω από το σταθμό της Σιμπούγια, ενώ το άγαλμά του διακοσμείται συχνά με κασκόλ, σκουφάκια του Άη Βασίλη και άλλα παρεμφερή αντικείμενα. Αγάλματά του έχουν επίσης στηθεί στο Οντάντε, στη γενέτειρα τού Ουένο, το Χισάι, στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο και στο Ρόουντ Άιλαντ, το αμερικανικό σκηνικό της ταινίας του 2009.
April 8th is #Hachiko Day established one month after the anniversary of this famous dog’s passing. Even if you can’t visit the statue which is a famous meeting spot in the heart of #Shibuya, it’s a day to celebrate the loyal #dogs in your life! pic.twitter.com/bxKdQwqCtU
— Tokyo Gov (@Tokyo_gov) April 8, 2021
«Εκ των υστέρων, αισθάνομαι ότι ήξερε ότι ο καθηγητής Ουένο δεν θα επέστρεφε, αλλά εξακολουθούσε να περιμένει – ο Χάτσικο μας δίδαξε την αξία τού να διατηρείς την πίστη σου σε κάποιον», έγραψε ο Τακέσι Οκαμότο σε άρθρο του σε μια εφημερίδα το 1982. Ως μαθητής λυκείου, ο ίδιος συναντούσε τον Χάτσικο στον σταθμό καθημερινά.
Στο Οντάντε, έχει προγραμματιστεί για φέτος μια σειρά εκδηλώσεων για τα 100ά γενέθλιά του. Το BBC ρώτησε την καθηγήτρια Γιάνο από το Πανεπιστήμιο της Χαβάης εάν πιστεύει ότι ο πιο πιστός σκύλος του κόσμου θα εξακολουθήσει να γιορτάζεται σε έναν αιώνα από τώρα. Και έλαβε καταφατική απάντηση, την οποία η καθηγήτρια υποστήριξε αναφέροντας ότι ο «ηρωισμός του Χάτσικο» δεν ορίζεται από κάποια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, αλλά -αντιθέτως- είναι διαχρονικός. Και ο συγγραφέας Σάκουραμπα είναι εξίσου αισιόδοξος: «Ακόμη και σε 100 χρόνια από τώρα, αυτή η άνευ όρων, αφοσιωμένη αγάπη θα παραμείνει αναλλοίωτη και η ιστορία του Χάτσικο θα ζει για πάντα».
Σήμερα, το χάλκινο άγαλμά του στέκεται περήφανα στον εξωτερικό χώρο του σιδηροδρομικού σταθμού Σιμπούγια στο Τόκιο, όπου ο Χάτσικο περίμενε μάταια τον καλύτερό του φίλο για μια δεκαετία. Εκατοντάδες επισκέπτες φωτογραφίζονται καθημερινά στο σημείο, αποτίοντας φόρο τιμής στον πιο πιστό σκύλο του κόσμου.
Everybody loves #hachiko The world’s most photoed dog pic.twitter.com/3jreBZpZua
— John Durkin (@John_P_Durkin) June 30, 2023
Ιστορική αναδρομή μέσα από την «Αυτοκρατορία των Σκύλων»
Η «Αυτοκρατορία των Σκύλων» (Empire of Dogs) αποτελεί πόνημα του επίκουρου καθηγητή ιστορίας Άαρον Χέραλντ Σκαμπελούντ από το Πανεπιστήμιο του Μπρίγκαμ Γιανγκ των ΗΠΑ, ο οποίος ξεφεύγοντας από τα αμιγώς ιστορικά του καθήκοντα κι αφήνοντας για λίγο πίσω του τη συνήθη εργασία των ιστορικών, αποφάσισε να μελετήσει τη διαμόρφωση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ ανθρώπων, ζώων, κοινωνικών δομών, καθώς και των ιδεών που χρησιμοποίησαν οι άνθρωποι για να περιγράψουν αυτές τις σχέσεις.
Ο Χάτσικο, ως σύμβολο της πίστης και της αφοσίωσης, αντικατοπτρίζει την εξαιρετική μεταμόρφωση των ιθαγενών σκύλων στην Ιαπωνία, η οποία έλαβε χώρα παράλληλα με τη δραματική μεταστροφή της χώρας από αντικείμενο του δυτικού ιμπεριαλισμού, κατά το δεύτερο μισό του δέκατου ένατου αιώνα, σε αυτοκρατορική δύναμη μέχρι τη δεκαετία του 1930, αναφέρει ο καθηγητής ιστορίας.
Ο ίδιος περιγράφει πως κατά τις αρχές του εικοστού αιώνα, καθώς η Ιαπωνία εξελισσόταν σε αυτοκρατορική δύναμη, οι άλλοτε γελοιοποιημένοι αυτόχθονες σκύλοι της, όπως κι ο Χάτσικο, άρχισαν να αντιμετωπίζονται ως εθνικά σύμβολα που λατρεύονταν για την πίστη τους, την καθαρότητα της φυλής τους και τη γενναιότητά τους, με αποτέλεσμα ο κόσμος να τους εκτιμά και να τους θεωρεί πολύτιμα κατοικίδια έως τη δεκαετία του 1930.
Ο Χάτσικο είναι ένας ανάμεσα στους πολλούς σκύλους που διαμόρφωσαν και ύστερα αντανακλούσαν τον αυτοκρατορικό κόσμο. Λόγω της ικανότητάς τους να δημιουργούν ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς με τους ανθρώπους, της τάσης τους να ξεπερνούν τα όρια μεταξύ εξημέρωσης και άγριας φύσης και του συχνού ρόλου τους ως διαμεσολαβητές στις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις, αποτέλεσαν πλάσματα με τεράστια πρακτική σημασία συνοδευόμενη από εύπλαστη συμβολική δύναμη.
