Πόσο μοιάζει άραγε η όραση των κατοικιδίων μας με τη δική μας; Τι βλέπουν, πώς αντιλαμβάνονται το φως, το σκοτάδι και τα χρώματα και πώς την κίνηση στον χώρο;
Το pet-in.gr έχει αναφερθεί πολλές φορές στο γεγονός ότι οι σκύλοι πλοηγούνται και εξερευνούν τον κόσμο πρωτίστως με την αίσθηση της όσφρησης, σε αντίθεση με τους ανθρώπους που αντιλαμβανόμαστε τι γίνεται στο περιβάλλον μας κατά κύριο λόγο αξιοποιώντας την όρασή μας.
Η όραση για τους σκύλους μπορεί να μην είναι όσο σημαντική είναι γι’ αυτούς η όσφρησή τους, αναμφίβολα όμως είναι σημαντική και απαραίτητη, ώστε συνδυαστικά με τις υπόλοιπες αισθήσεις να τούς δίνει τη δυνατότητα να αντλούν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται.
Πάντως, τόσο στον άνθρωπο όσο και στα ζώα, η όραση τούς παρέχει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται τις αποστάσεις και τη διαφοροποίηση των χρωμάτων, την εναλλαγή των κινήσεων, αλλά και τη μορφή των αντικειμένων.
«Τον κόσμο, οι γάτες και οι σκύλοι τον αντιλαμβάνονται εντελώς διαφορετικά απ’ ότι ο άνθρωπος. Για τις γάτες και τους σκύλους, ο κόσμος δείχνει ελαφρώς ασαφής: σε αποχρώσεις του μπλε και του κίτρινου χρώματος, ενώ η κίνηση ξεχωρίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Αυτές οι μεγάλες διαφορές στην όραση οφείλονται στις πολύ μικρές διαφοροποιήσεις που έχουν να κάνουν με την ανατομία», εξηγεί ο κτηνίατρος Λάζαρος Καρανάσιος*.
Ο ίδιος συνεχίζει: «Στο πίσω μέρος του ματιού υπάρχει ένα στρώμα που ονομάζεται αμφιβληστροειδής, και συλλέγει φως για να το μετατρέψει ο εγκέφαλος σε εικόνες. Το πάνω μέρος του αμφιβληστροειδούς αποτελείται από κύτταρα, τα οποία ονομάζονται ραβδία και κωνία. Τα ραβδία ανιχνεύουν κυρίως το αμυδρό φως και την κίνηση, ενώ τα κωνία το έντονο φως και το χρώμα. Τα κύτταρα αυτά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο πώς το κάθε είδος βλέπει τον κόσμο».
Η όραση της γάτας και του σκύλου στο φως και στο σκοτάδι
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε ήδη ότι οι σκύλοι και οι γάτες βλέπουν καλύτερα στο σκοτάδι από ότι ο άνθρωπος, κι αυτό, σύμφωνα με τον κ. Καρανάσιο, έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι πρόγονοι των σημερινών γατών και σκύλων κυνηγούσαν κατά την αυγή και το σούρουπο, όταν το θήραμά τους ήταν κι εκείνο πιο δραστήριο. Έτσι, τα δύο είδη εξελίχθηκαν ώστε να βλέπουν σε συνθήκες αμυδρού και μεταβαλλόμενου φωτός.
Τα μάτια της γάτας έχουν έξι έως οκτώ φορές περισσότερα ραβδία απ’ ότι του ανθρώπου, οπότε, για να δουν καθαρά, χρειάζονται μόλις το ⅙ έως ⅛ του φωτός. Όσον αφορά τα σκυλιά, μπορούν να δουν περίπου στο μισό τη νύχτα, σε σχέση με τις γάτες, εξακολουθούν όμως να βλέπουν κατά 4 φορές καλύτερα από τους ανθρώπους.
Τόσο οι σκύλοι όσο και οι γάτες έχουν ένα στρώμα ανακλαστικών κυττάρων, τα οποία βρίσκονται πίσω από τον αμφιβληστροειδή. Μόλις το φως διέλθει από τον αμφιβληστροειδή, ανακλάται σε αυτόν τον τάπητα κυττάρων και περνά πίσω από τον αμφιβληστροειδή, ούτως ώστε τα ραβδία και τα κωνία να μπορούν να δέχονται ακόμη περισσότερο φως. Αυτή η αντανάκλαση κάνει τα μάτια των γατών να φαίνονται και να λάμπουν στο σκοτάδι, όταν φωτιστούν με μια ξαφνική πηγή φωτός. Και, φυσικά, η εκπληκτική νυχτερινή όραση δεν σημαίνει ότι οι γάτες και οι σκύλοι δυσκολεύονται να δουν στο φως της ημέρας.
Από την άλλη, σύμφωνα με τον κ. Καρανάσιο, οι άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν ένα πλεονέκτημα στο φως της ημέρας. Οι γάτες έχουν μόνο το 1/10 των κώνων από εκείνους του ανθρώπου, πράγμα που σημαίνει ότι βλέπουμε 10 έως 12 φορές καλύτερα στο φως της ημέρας.
Μπορούν οι σκύλοι και οι γάτες να διακρίνουν χρώματα;
Συχνά ακούγεται -ακόμη και σήμερα- ότι οι σκύλοι δεν μπορούν να διακρίνουν χρώματα κι ότι τα βλέπουν όλα … ασπρόμαυρα. Ο κτηνίατρος απαντά: «Ο μύθος που θέλει τη γάτα και τον σκύλο να μπορούν να δουν μόνο το μαύρο και το άσπρο, δεν είναι απολύτως αληθινός. Το κατοικίδιο ζώο σας μπορεί να δει μερικά χρώματα. Υπάρχουν τρεις τύποι κωνίων για την αναγνώριση πηγών μπλε, κόκκινου και πράσινου φωτός.
Οι γάτες και τα σκυλιά έχουν πολύ λίγα κόκκινα κωνία, σε σύγκριση με τους ανθρώπους, οπότε βλέπουν τον κόσμο κυρίως σε αποχρώσεις του μπλε, του γκρι και του κίτρινου. Όπως οι άνθρωποι που έχουν τύφλωση χρώματος και δεν μπορούν να αναγνωρίσουν το κόκκινο και το πράσινο, έτσι και τα σκυλιά, όπως και οι γάτες, δεν μπορούν να ξεχωρίσουν το κόκκινο, το πορτοκαλί, το κίτρινο και το πράσινο.
Αυτό μπορεί, για εμάς τους ανθρώπους, που το χρώμα είναι καθοριστικό για το πώς βλέπουμε τον κόσμο, να μας παραξενεύει, όμως τα σκυλιά και οι γάτες βασίζονται περισσότερο στις αισθήσεις της όσφρησης και της ακοής απ’ ότι εμείς, και ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για τα σχήματα, τη φωτεινότητα και, πάνω απ’ όλα, για την κίνηση», εξηγεί ο κ. Λάζαρος Καρανάσιος.
Ό,τι κινείται… εντοπίζεται!
Η κίνηση είναι αδύνατον να ξεφύγει από το οπτικό τους πεδίο. Ό,τι κινείται «αιχμαλωτίζει» το βλέμμα τόσο των σκύλων όσο και των γατών. Όπως εξηγεί ο κτηνίατρος, «ακόμη και ο πιο χαλαρός/ή σκύλος και γάτα έχουν «κληρονομήσει» το χαρακτηριστικό του κυνηγού από τους αρχαίους τους προγόνους. Το κατοικίδιο ζώο σας θα βρεθεί σε εγρήγορση για να πιάσει το θήραμα που τρέχει ή ένα παιχνίδι που κινείται γρήγορα».
«Τα ίδια ραβδία που ανιχνεύουν το αμυδρό φως βοηθούν επίσης στην ανίχνευση της κίνησης. Τόσο οι γάτες όσο και οι σκύλοι, έχουν σημαντικά περισσότερα ραβδία από ότι κωνία», εξηγεί ο κτηνίατρος, συμπληρώνοντας πως και για τα δύο είδη η κίνηση είναι ενδεχομένως ο κυριότερος τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται τον κόσμο, αν και -όπως προαναφέρθηκε- είναι ήδη γνωστό ότι οι σκύλοι αγαπούν ενστικτωδώς τη δυνατή όσφρησή τους και την εμπιστεύονται για να τους «πει» προς τα πού να κινηθούν και πώς να προσανατολιστούν. Εκτός εάν τα μάτια τους ανιχνεύσουν κίνηση!
Τα σκυλιά μπορούν να αντιληφθούν ακόμη και την ανεπαίσθητη κίνηση, όπως τον κυματισμό ενός χεριού σε απόσταση έως και μισό μίλι. Από την άλλη, συχνά έχουν πρόβλημα να βλέπουν στατικά αντικείμενα μόλις λίγα εκατοστά μπροστά από τις μύτες τους. Γι’ αυτό ο σκύλος μας μπορεί να φαίνεται μπερδεμένος όταν ρίχνουμε μια λιχουδιά ακριβώς μπροστά του, εξηγεί ο κ. Καρανάσιος. Αν, όμως, αντί να πετάξουμε τη λιχουδιά, την κουνήσουμε μπροστά στα μάτια του, τότε αυτά θα «παίξουν» από τ’ αριστερά στα δεξιά κι αντιστρόφως, ακριβώς επειδή η προσοχή τους, και των σκύλων και των γατών, στρέφεται ενστικτωδώς στην κίνηση.
Έχουν, επίσης, ευρύτερο οπτικό πεδίο εν συγκρίσει με τους ανθρώπους. Ενώ εμείς μπορούμε να δούμε 180 μοίρες μπροστά μας, οι περισσότερες γάτες μπορούν να δουν περίπου 200 μοίρες, επειδή τα μάτια τους προεξέχουν ελαφρώς προς τα έξω. Τα σκυλιά, των οποίων τα μάτια είναι πιο κοντά στις πλευρές του κεφαλιού τους, έχουν οπτικό πεδίο περίπου 240 μοιρών, ανάλογα με τη φυλή.
Εκτός όμως από το ευρύτερο οπτικό πεδίο που έχουν σε σχέση με τον άνθρωπο, τα δύο αυτά είδη βλέπουν τα πράγματα και πιο γρήγορα. Οι γάτες, τα σκυλιά, αλλά και οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο, κατά κάποιο τρόπο, σαν μια σειρά πολύ γρήγορα εναλλασσόμενων φωτογραφιών. Ο αμφιβληστροειδής παίρνει ένα κλάσμα του δευτερολέπτου για να λάβει φως και να το μεταφράσει σε μια εικόνα για τον εγκέφαλο. Για τους ανθρώπους, αυτό συμβαίνει περίπου 60 φορές ανά δευτερόλεπτο. Για τους σκύλους, συμβαίνει 70-80 φορές το δευτερόλεπτο (αυτό το μέτρο των στιγμιότυπων ανά δευτερόλεπτο ονομάζεται συχνότητα σύντηξης τρεμοπαίγματος), μάς εξηγεί ο κτηνίατρος.
Και τι σημαίνει αυτό; «Ότι στο σκυλί σας παίρνει ένα κλάσμα του δευτερολέπτου λιγότερο από ότι σε σας για να δει που πηγαίνει η μπάλα που τού πετάξατε. Γι’ αυτό και τα σκυλιά σπάνια χάνουν ένα πιάσιμο. Αυτό το εξαιρετικό μάτι, ως προς την κίνηση, είναι ο λόγος για τον οποίο τα περισσότερα σκυλιά δεν ενδιαφέρονται για την τηλεόραση, ακόμη και αν βάλετε μια διαφήμιση για σκύλους.
Οι τηλεοπτικές εκπομπές, τα βίντεο και οι ταινίες αποτελούνται από μια σειρά ακίνητων εικόνων στην οθόνη με ρυθμό πολύ υψηλότερο από τον ρυθμό σύντηξης τρεμοπαίγματος. Οπότε, η εικόνα αλλάζει προτού να μπορέσουμε να δούμε το κενό μεταξύ των εικόνων, κάνοντάς το να μοιάζει με ρευστή κίνηση. Επειδή τα σκυλιά έχουν υψηλότερο ρυθμό σύντηξης τρεμοπαίγματος, βλέπουν αυτά τα κενά, οπότε η τηλεόραση μοιάζει με μια πολύ γρήγορη προβολή φωτογραφιών», διευκρινίζει ο ειδικός.
Τα αδύνατα σημεία της όρασης του σκύλου και της γάτας
«Τα σκυλιά βλέπουν με πολύ χαμηλότερη ακρίβεια και σαφήνεια, σε σύγκριση με τον άνθρωπο, και η όρασή τους συγκρίνεται με αυτή ενός μεσήλικα χωρίς γυαλιά. Αυτό δεν είναι πρόβλημα για τα σκυλιά, επειδή βασίζονται κυρίως στη μυρωδιά, για πληροφορίες σχετικά με τον κόσμο. Οι γάτες, ειδικότερα, έχουν ελαφριά όραση. Οι άνθρωποι μπορούν να δουν ξεκάθαρα έως και 30 ή 60 μέτρα μακριά, ενώ η όραση της γάτας φτάνει έως τα έξι μέτρα», εξηγεί ο κ. Καρανάσιος.
«Επίσης, οι γάτες δυσκολεύονται να δουν πράγματα που βρίσκονται σε κοντινότερη απόσταση από 15 εκατοστά, ή πιο μακριά από τα έξι μέτρα. Κι αυτό γιατί τα μάτια τους δεν έχουν τους μυς που θα άλλαζαν το σχήμα των φακών. Οι φακοί αλλάζουν την απόσταση, στην οποία εστιάζει το μάτι», προσθέτει ο κτηνίατρος.
Συμπέρασμα
Εν ολίγοις, σύμφωνα με τον κύριο Καρανάσιο: «Τι βλέπουν οι γάτες; Τι βλέπουν τα σκυλιά; Βλέπουν τον ίδιο κόσμο που βλέπουμε εμείς, αλλά με διαφορετικά εύρη και βάθη χρώματος, όπως και κίνησης. Την επόμενη φορά που θα κοιτάξετε το κατοικίδιο ζώο σας, αφιερώστε λίγο χρόνο για να φανταστείτε πώς βλέπει τον κόσμο».
*Ο κτηνίατρος Λάζαρος Καρανάσιος αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Νάπολης Medeicina Veterinaria Federico II με βαθμό άριστα. Το κτηνιατρικό του κέντρο βρίσκεται στην περιοχή της Γλυφάδας. Συνεργάζεται με φιλοζωικές οργανώσεις και, παράλληλα, αρθρογραφεί, τόσο στον έντυπο όσο και στον ηλεκτρονικό Τύπο, για ποικίλα θέματα.
