Ακούστε το άρθρο στο Spotify:

Είτε η έκρηξη πραγματοποιείται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας είτε στην ξηρά, πολλά είναι τα πλάσματα που έρχονται αντιμέτωπα με την «οργή» τής φύσης.

Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του στο περιοδικό “Hakai Magazine”, ο Κρις Μπαράνιουκ ξεκινά την αφήγησή του περιγράφοντας την ανακάλυψη κάποιων άτυχων θυμάτων τού μένους τής φύσης. Θύματα που βρέθηκαν να επιπλέουν στο νερό, μερικά με τα μάτια τους γεμάτα φυσαλίδες, άλλα με στομάχι που είχε υποστεί τέτοιες πιέσεις ώστε να έχει μετακινηθεί μέχρι  το στόμα τους, κι άλλα με σοβαρή εσωτερική αιμορραγία. Αυτά είναι όσα άφησε πίσω της η απελευθέρωση της ενέργειας από ένα και μόνο ηφαίστειο.

Ακόμα, όμως, κι αν δεν κρατήσουμε αυτή την εικόνα θανάτου που περιγράφει ο Μπαράνιουκ, μπορούμε να αναλογιστούμε ότι τα ηφαίστεια προφανώς και αποτελούν σημαντική απειλή για τη ζωή των οργανισμών που διαβιούν στην περιοχή. Και τα ψάρια φαίνεται πως κινδυνεύουν περισσότερο από τα περισσότερα άλλα είδη. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη μεγάλη έκρηξη που έλαβε χώρα το 2011 στη Χιλή, η οποία άφησε πίσω της 4,5 εκατομμύρια νεκρά ψάρια. Ο τρόπος με τον οποίο οι ροές λάβας, τα καυτά αέρια και τα θραύσματα πετρωμάτων και υλικών εκτινάσσονται και απελευθερώνονται στον αέρα ενόσω η έκρηξη βρίσκεται εν εξελίξει, ο οποίος έχει μελετηθεί εκτενώς από τους ερευνητές, γνωρίζουμε πλέον μετά βεβαιότητας πως είναι αρκετός για να προκαλέσει μαζικούς θανάτους ή για να αποκόψει τα ψάρια από τη θάλασσα και να τα περιορίσει, από τη μία στιγμή στην άλλη, σε αποκλεισμένες από το θαλασσινό νερό λίμνες.

Παλ’ όλα αυτά, λίγοι είναι εκείνοι που έχουν καταφέρει να περιγράψουν λεπτομερώς τις φρικτές νύχτες, διηγείται ο Μπαράνιουκ, που βιώνουν τα ψάρια που έχουν την ατυχία να βρεθούν στο έλεος ενός «οργισμένου» ηφαιστείου. Γι’ αυτόν τον λόγο, όταν ένα τέτοιο εξερράγη κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας στα ανοικτά των ακτών τού Ελ Ιέρο στις Κανάριες Νήσους, επί 150 ημέρες μεταξύ 2011 και 2012 οι ερευνητές, μεταξύ των οποίων βρισκόταν και ο Αγιόζε Κάστρο Αλόνσο από το Πανεπιστήμιο Las Palmas de Gran Canaria, άδραξαν την ευκαιρία επιχειρώντας να επωφεληθούν από το φυσικό φαινόμενο ώστε να μελετήσουν την πολυπλοκότητα αυτών των υδρόβιων οργανισμών. Ίσως έτσι να ανακάλυπταν και πώς ακριβώς σκοτώνονται όταν η Γη αποφασίζει να «λούσει» με το μάγμα της την επιφάνειά της, με τη μορφή πλέον λάβας, ικανής να «γεννήσει» νέα πετρώματα και να προσφέρει θρεπτικά συστατικά για τη ζωή και, παράλληλα, ικανής να σκοτώσει διαφόρων ειδών έμβια όντα.

Οι επιστήμονες περιγράφουν τα σοκαριστικά τραύματα που υπέστησαν τα ψάρια

Έχουν παρέλθει πλέον 10 χρόνια από την καταστροφική έκρηξη ενός χερσαίου ηφαιστείου στη γειτονική Λα Πάλμα, στις Κανάριες Νήσους στον Ατλαντικό Ωκεανό. Αλλά μόνο τώρα, ο Αλόνσο με τους συναδέλφους του είχαν την ευκαιρία να ανακαλύψουν έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο με τον οποίο τα ηφαίστεια μπορούν να στερήσουν τη ζωή ολόκληρων πληθυσμών ψαριών, κατακλύζοντάς τα με γήινα υλικά που εκτοξεύονται κατά την έκρηξη. Στη σχετική δημοσίευσή τους, οι επιστήμονες περιγράφουν λεπτομερώς τα σοκαριστικά τραύματα που υπέστησαν 49 ψάρια που η ζωή τους τερματίστηκε από την ηφαιστειακή έκρηξη στη νήσο Λα Πάλμα. «Πρόκειται για ηφαιστειακή έκρηξη και στις δύο περιπτώσεις, αλλά τα παθολογικά σύνδρομα είναι εντελώς διαφορετικά», λέει ο Αλόνσο. «Το ένα είναι οξύ, το άλλο είναι χρόνιο».

Η υποθαλάσσια έκρηξη κοντά στο Ελ Ιέρο θέρμανε τοπικά το νερό κατά 19 °C, μείωσε τα επίπεδα του οξυγόνου και ελάττωσε το pH του ωκεανού επιφέροντας την οξίνισή του. Οι μελετητές αντίκρισαν ψάρια με φυσαλίδες στο σώμα τους και, συλλέγοντας στοιχεία κι από άλλες παρατηρήσεις, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι τραυματισμοί συνέβησαν ενώ τα ψάρια ήταν ακόμη ζωντανά, διότι δεν βρέθηκαν φλεγμονώδη κύτταρα ενδεικτικά σωματικών τραυματισμών ή σημαντική συσσώρευση αίματος στους ιστούς τους. Οι λεπτομερείς νεκροψίες των ερευνητών υποδηλώνουν ότι τα ψάρια έδωσαν γενναία μάχη για να σωθούν. Μόλις ξεκίνησε η έκρηξη του Ελ Ιέρο, περιγράφει ο Αλόνσο, τα ψάρια ανήλθαν γρήγορα στην επιφάνεια. «Προσπάθησαν να ξεφύγουν», αναφέρει.

Καθώς τα ψάρια κολυμπούσαν προς τα πάνω, η ξαφνική αποσυμπίεση πιθανώς προκάλεσε την εκτόξευση των αερίων που ήταν διαλυμένα στο σώμα τους, γεγονός που παρέχει και μια ικανοποιητική εξήγηση για τις φυσαλίδες που παρατηρήθηκαν στα μάτια τους, καθώς και κάτω από το δέρμα τους. Επιπλέον, η αποσυμπίεση θα εξηγούσε και γιατί τα στομάχια των ζώων σπρώχνονταν προς τα πάνω, φτάνοντας μέχρι το στόμα τους, και γιατί ορισμένα είχαν υπερδιογκωμένες νηκτικές κύστεις, οι οποίες βοηθούν τα ψάρια να παραμένουν σε σταθερό βάθος χωρίς να σπαταλούν ενέργεια για να κολυμπούν. Αυτά τα όργανα, που είναι γεμάτα με αέρια, διαστέλλονται όταν τα ψάρια ανέρχονται προς την επιφάνεια.

Στη Λα Πάλμα, ωστόσο, η καυτή λάβα έρεε από τη στεριά στον ωκεανό. Η ξαφνική επαφή του καυτού υλικού με το ψυχρό θαλασσινό νερό οδήγησε στην απότομη ψύξη και στερεοποίηση του πρώτου, αναγκάζοντάς το να χάσει τη ρευστότητά του και να συμπαγοποιηθεί σε ένα υαλώδες πέτρωμα που είναι γνωστό στους γεωλόγους ως υαλοκλαστίτης. Σε διάστημα μιας εβδομάδας, τεράστια «σύννεφα» ηφαιστειακής τέφρας κατέληξαν στο νερό. Η τέφρα έφραξε τα βράγχια των ψαριών σκοτώνοντάς τα. Άλλα πέθαναν ύστερα από τραύματα στις πεπτικές οδούς που προκλήθηκαν από τα θραύσματα του υαλώδους πετρώματος.

Κάποια από τα ευρήματα είναι γνωστά στον Τοντ Κρόουλ, επιστήμονα οικοσυστημάτων στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, ο οποίος αν και δεν συμμετείχε στην παρούσα μελέτη, υπήρξε μάρτυρας μιας έκρηξης στη Ντομίνικα της Καραϊβικής κατά τη δεκαετία του 1990. Μερικά εκατοστά στάχτης που έπεσαν στο νησί ήταν αρκετά, περιγράφει ο Κρόουλ, για να μολύνουν τις υδάτινες ροές και τελικά να σκοτώσουν χιλιάδες γαρίδες. «Όλη αυτή η στάχτη απλά έφραξε εντελώς τα φίλτρα τους», αναφέρει.

Η έρευνα του Αλόνσο και των συναδέλφων του αποτελεί την πρώτη που αναλύει σε τέτοιο επίπεδο λεπτομέρειας τις πληγές που υφίστανται τα ψάρια κατά τη διάρκεια μιας ηφαιστειακής έκρηξης – εν μέρει επειδή είναι απίστευτα δύσκολο να αποκτήσει κανείς πρόσβαση στα θύματα αμέσως μετά την έκρηξη. Μετά τις εκρήξεις στο Ελ Ιέρο και στη Λά Πάλμα, οι τοπικοί αξιωματούχοι συνέλεξαν τα τραυματισμένα ψάρια και τα έστειλαν στους ερευνητές μέσα σε λίγες ημέρες, τοποθετημένα μέσα σε πάγο για όσο το δυνατόν καλύτερη διατήρηση. Σύμφωνα με τον Κρόουλ, η ταχεία συλλογή επέτρεψε στους επιστήμονες να αναλύσουν τα ψάρια προτού αποσυντεθούν. «Στη Φλόριντα έχουμε συνεχώς θανάτους ψαριών λόγω της άνθισης των φυκιών και άλλων παρόμοιων φαινομένων», λέει ο επιστήμονας και συμπληρώνει: «Αλλά μέχρι να πάρουμε τα δείγματα, υπάρχει μεγάλη υποβάθμιση».

Ο δημιουργός που γίνεται δολοφόνος

Ο οικολόγος των ηφαιστείων Τσάρλι Κρισαφούλι, πρώην μέλος της Δασικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, ο οποίος δεν συμμετείχε στην εργασία, συμφωνεί ότι η μελέτη τέτοιων, τόσο φρέσκων θυμάτων, είναι πρωτόγνωρη. Ο ίδιος αναφέρει ότι κάτι τέτοιο δεν το είχαν καταφέρει ποτέ μέχρι τώρα οι επιστήμονες. Απο την άλλη, παραμένει αβέβαιος σχετικά με το εάν τα νεκρά ψάρια είχαν πράγματι προσπαθήσει ενεργά να διαφύγουν από την έκρηξη του Ελ Ιέρο. Σύμφωνα με μια εναλλακτική ερμηνεία των παρατηρήσεων, τα ψάρια θα μπορούσαν να έχουν αποπροσανατολιστεί από τις απότομες και ραγδαίες αλλαγές στο περιβάλλον τους, με αποτέλεσμα να ανέρχονται προς τα πάνω, σε μικρότερα βάθη, σε κατάσταση σοκ.

Αν και όλα αυτά είναι εξαιρετικά δυσάρεστα για τη ζωή, ο Κρισαφούλι τονίζει ότι υπάρχει μια ευρύτερη εικόνα που αξίζει κανείς να την κοιτάξει. Τα ηφαίστεια σκοτώνουν, αλλά δημιουργούν επίσης. Οι εκρήξεις συνεισφέρουν θρεπτικά συστατικά στο περιβάλλον και οι ροές λάβας δημιουργούν νέα πετρώματα, νέα γη. Μερικές φορές, ολόκληρα νησιά. «Με αυτήν την αποκαλούμενη καταστροφή και την απώλεια της ζωής, λαμβάνει χώρα επίσης η δημιουργία νέων οικοτόπων», λέει ο επιστήμονας και συμπληρώνει: «Αυτό που αρχικά ήταν απώλεια, καταλήγει να γίνεται όφελος με την πάροδο του χρόνου».

Πηγή: hakaimagazine.com