Υπό συγκεκριμένες συνθήκες, τα χταπόδια αλλάζουν τα μοτίβα του δέρματός τους και ένας από τους κύριους λόγους που το κάνουν είναι το καμουφλάζ. Πού χρησιμεύει όμως η αλλαγή των μοτίβων στα δέρμα των χταποδιών όταν ονειρεύονται και πώς σχετίζονται οι αλλαγές αυτές με τα όνειρά τους; Νέα έρευνα επιχειρεί να απαντήσει.
Για τους επιστήμονες είναι ήδη γνωστό ότι τα στάδια του ύπνου στα κεφαλόποδα δεν διαφέρουν και τόσο από το στάδιο REM (Rapid Eye Movement ή στάδιο Γρήγορων Κινήσεων των Ματιών) των σπονδυλωτών, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.
Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι σίγουροι εάν τα χταπόδια βλέπουν πράγματι όνειρα όταν κοιμούνται, αλλά μια νέα έρευνα προσθέτει νέες ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι όχι μόνο τα χταπόδια αλλά όλα τα κεφαλόποδα πιθανώς ονειρεύονται όταν κοιμούνται, χωρίς ωστόσο να το αποδεικνύει, ενώ προσπαθεί να εξηγήσει, επίσης, τι συμβαίνει με το δέρμα τους και πώς σχετίζονται οι αλλαγές του με τον ύπνο και τα όνειρα που πιθανώς βλέπουν.
Τα στάδια ύπνου των χταποδιών
Τα χταπόδια πιστεύεται ότι υποβάλλονται σε δύο διαφορετικά στάδια ύπνου: τον «ήσυχο ύπνο» και τον «ενεργό ύπνο». Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο στάδιο του ενεργού ύπνου, κατά τη διάρκεια του οποίου παρατηρούνται συσπάσεις των μελών του σώματος και ταχείες αλλαγές στην υφή και το μοτίβο του δέρματος του χταποδιού.
Ερευνητές από το Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας της Οκινάουα (OIST) στην Ιαπωνία επιβεβαίωσαν ότι τα χταπόδια πράγματι κοιμούνται κατά τη διάρκεια αυτού του ενεργού σταδίου, κάτι που δεν είχε επιβεβαιωθεί μέχρι τώρα, αλλά και ότι το συγκεκριμένο στάδιο παρουσιάζει στενές ομοιότητες με τον ύπνο REM που παρατηρείται στα σπονδυλωτά, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, και είναι εκείνο που συνδέεται με τα όνειρα.
Η νέα έρευνα
Ο Σαμ Ράιτερ, καθηγητής και κύριος συγγραφέας της ερευνητικής εργασίας, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, δήλωσε ότι τα αποτελέσματα της ομάδας ευθυγραμμίζονται με την ιδέα ότι τα χταπόδια ονειρεύονται, όπως έχουν υποστηρίξει και προηγούμενες μελέτες, αλλά επισήμανε ότι αυτό από μόνο του δεν αποτελεί απόδειξη για το ότι τα χταπόδια πράγματι βλέπουν όνειρα, παρά μόνο ενισχύει τις ήδη υπάρχουσες ενδείξεις.
«Μπορούμε να συσχετίσουμε ορισμένα δερματικά μοτίβα κατά την εγρήγορση με συγκεκριμένες καταστάσεις όπως το κυνήγι, τις κοινωνικές συναναστροφές, τις πιθανές απειλές και το καμουφλάζ σε διάφορα είδη περιβαλλόντων. Εμείς δείχνουμε ότι αυτά τα μοτίβα εμφανίζονται και κατά τη διάρκεια του ενεργού ύπνου», δήλωσε ο επιστήμονας. «Έτσι, αν εξετάζουμε κάτι όπως είναι τα όνειρα, και επαναλαμβάνω ότι αυτό είναι μια πιθανότητα που δεν αποδεικνύουμε σε αυτή τη μελέτη, αυτά θα έμοιαζαν με έναν ψευδοτυχαίο περίπατο σε διαφορετικούς τύπους εμπειριών εγρήγορσης», εξήγησε ο Σαμ Ράιτερ.
Ο ερευνητής σημείωσε στη συνέχεια ότι υπάρχουν πιθανώς και άλλες ερμηνείες για την αλλαγή των μοτίβων του δέρματος των χταποδιών κατά τη διάρκεια του ενεργού σταδίου του ύπνου, όπως είναι η πιθανότητα απλώς να τελειοποιούν τα μοτίβα αυτά όσο κοιμούνται, κατά κάποιον τρόπο σαν να εκπαιδεύονται, ώστε να τα χρησιμοποιούν αποδοτικότερα όταν βρίσκονται σε εγρήγορση.
Η ομάδα των ερευνητών περιγράφει στην εργασία της τον τρόπο που μελέτησε 29 χταπόδια του νυκτόβιου είδους Octopus laqueus, μέσω του οποίου ανακάλυψαν ότι περίπου κάθε 60 λεπτά, τα χταπόδια εμφάνιζαν ταχείες αλλαγές στο χρώμα του δέρματός τους, διάρκειας περίπου ενός λεπτού, και παράλληλα παρουσίαζαν αλλαγές στον ρυθμό της αναπνοής, καθώς και στις κινήσεις του σώματος και των ματιών.
Όταν οι ερευνητές χτυπούσαν τις δεξαμενές και παρακολουθούσαν πώς ανταποκρίνονταν τα ζώα, διαπίστωσαν ότι τα χταπόδια αντιδρούσαν διαφορετικά ανάλογα με το αν ήταν ξύπνια ή αν βρίσκονταν στο ήρεμο στάδιο του ύπνου ή στο ενεργό. Επιπλέον, αν τα χταπόδια δεν είχαν κοιμηθεί για 2 ημέρες, πράγμα που οι ερευνητές το πετύχαιναν γαργαλώντας τα με ένα πινέλο, περνούσαν περισσότερο χρόνο στο στάδιο του ενεργού ύπνου και εισέρχονταν νωρίτερα σε αυτό, γεγονός που υποδηλώνει έναν αυτορυθμιζόμενο ή ομοιοστατικό έλεγχο, που αποτελεί ένα από τα βασικά κριτήρια του ύπνου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι τα χταπόδια όντως κοιμούνται κατά τη διάρκεια του ενεργού σταδίου του ύπνου.
Στη συνέχεια, τοποθέτησαν ανιχνευτές για να καταγράψουν τη δραστηριότητα του νευρικού συστήματος των χταποδιών και με τον τρόπο αυτό διαπιστώθηκε η ύπαρξη ισχυρής συσχέτισης μεταξύ της δραστηριότητας μιας συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου όσο ήταν ξύπνια και της ίδια περιοχής κατά τη διάρκεια του ενεργού ύπνου. Για όσο διαρκούσε ο ενεργός ύπνος, παρατηρήθηκαν ταχείες μεταβολές στα δερματικά τους μοτίβα, με τα μοτίβα αυτά να ταιριάζουν με εκείνα που παρουσίαζαν όταν τα χταπόδια ήταν ξύπνια. Έτσι, διαπιστώθηκε η ομοιότητα του ενεργού ύπνου των χταποδιών και του σταδίου του ύπνου REM στα σπονδυλωτά.
Χταπόδι στο ενεργό στάδιο του ύπνου – Βίντεο από το Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας της Οκινάουα (OIST)
«Επεισοδιακή ανάμνηση»
Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το γεγονός ότι ερευνητές στις ΗΠΑ διαπίστωσαν τον προηγούμενο μήνα ότι ένα κοιμώμενο αρσενικό χταπόδι Octopus insularis αποχωριζόταν περιστασιακά τη θέση του, προφανώς εν μέσω ύπνου, και άρχιζε να επιδεικνύει συμπεριφορές ίδιες με εκείνες που θα επεδείκνυε εάν αντιδρούσε σε επίθεση από κάποιον θηρευτή.
Αν και στη συγκεκριμένη μελέτη οι ερευνητές εξέτασαν μόνο ένα χταπόδι και φρόντισαν να προειδοποιήσουν ότι δεν μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα από την έρευνά τους, η ερμηνεία που πρότειναν ήταν πως η συγκεκριμένη συμπεριφορά οφείλεται ενδεχομένως στο ότι το κεφαλόποδο ανταποκρινόταν σε μια «αρνητική επεισοδιακή ανάμνηση». Με άλλα λόγια, μπορεί απλώς να έβλεπε εφιάλτη!
