Τα μεγαλύτερα πλάσματα που περπάτησαν ποτέ στη Γη ήταν τα σαυρόποδα -συμπεριλαμβανομένων των εμβληματικών δεινοσαύρων με τον μακρύ λαιμό, όπως ο Βραχιόσαυρος και ο Απατόσαυρος- οι φυτοφάγοι δεινόσαυροι με τους μακριούς λαιμούς που έφθαναν σε ύψος 30-36 μέτρων.

Μια νέα μελέτη έριξε φως στη γενεαλογική εξέλιξη, εξετάζοντας 36 διαφορετικά είδη που καλύπτουν μια περίοδο σχεδόν 100 εκατομμυρίων ετών, γεφυρώνοντας την Ιουρασική με την Κρητιδική.

Κανένας άλλος δεινόσαυρος ή χερσαίο θηλαστικό δεν μπορεί καν να πλησιάσει το μέγεθός τους. Τώρα, μια νέα μελέτη του Πανεπιστημίου Adelphi των ΗΠΑ παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα γιγαντιαία πλάσματα πέτυχαν τα μεγέθη-ρεκόρ τους με την πάροδο του χρόνου.

Τα ευρήματα της νέας μελέτης

«Προηγουμένως θεωρούσαμε ότι τα σαυρόποδα εξέλιξαν τα εξαιρετικά μεγέθη τους σε κάποιες περιπτώσεις ανεξάρτητα κατά την εξελικτική τους ιστορία, αλλά, μέσω μιας νέας ανάλυσης, γνωρίζουμε πλέον ότι ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος, με περίπου τριάντα περιπτώσεις κατά τη διάρκεια 100 εκατομμυρίων ετών σε όλο τον κόσμο», εξηγεί ο παλαιοντολόγος Μάικλ Ντέμικ, επίκουρος καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Adelphi της Νέας Υόρκης και συγγραφέας της νέας μελέτης που δημοσιεύθηκε στην έκδοση της 8ης Μαΐου της επιθεώρησης Current Biology.

Έχοντας ως στόχο να διερευνήσει την εξέλιξη του σωματικού μεγέθους των σαυρόποδων, ο Ντέμικ συγκέντρωσε μετρήσεις της περιφέρειας εκατοντάδων οστών με μεγάλο βάρος και μετά τα συσχέτισε με το βάρος του ζώου στο οποίο ανήκαν. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησε μια τεχνική που ονομάζεται ανακατασκευή προγονικής κατάστασης ώστε να χαρτογραφήσει τις ανακατασκευασμένες σωματικές μάζες σχεδόν 200 ειδών σαυρόποδων στο εξελικτικό τους δέντρο.

Τα αποτελέσματα τού επιστήμονα καταδεικνύουν ότι τα σαυρόποδα έφτασαν στα εξαιρετικά τους μεγέθη νωρίς στην ιστορία της εξέλιξής τους και ότι με κάθε νέα οικογένεια σαυρόποδων που εξελισσόταν, μία ή περισσότερες γενεαλογικές γραμμές έφταναν ανεξάρτητα η μία από την άλλη στο αποκορύφωμά τους.

Οι ανατομικές διαφορές των δεινοσαύρων και η εξέλιξή τους

«Προτού εξαφανιστούν μαζί με τους άλλους δεινόσαυρους (εκτός από τα πτηνά) στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, τα σαυρόποδα εξέλιξαν τα απαράμιλλα μεγέθη τους συνολικά τριάντα φορές», εξηγεί ο παλαιοντολόγος, και προσθέτει: «Τα μεγαλύτερα των μεγαλυτέρων ήταν από οικολογικής απόψεως διακριτά, έχοντας διαφορετικά διαμορφωμένα δόντια και κεφάλια και διαφορετικές σωματικές αναλογίες, γεγονός που υποδηλώνει ότι κατέλαβαν τη θέση των «μεγάλων σωμάτων» κατά κάποιον τρόπο διαφορετικά μεταξύ τους».

Η μικροσκοπική μελέτη των οστών τους αποκάλυψε ότι τα σαυρόποδα είχαν επίσης διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν από μεταβολικής απόψεως διαφορετικά μεταξύ τους, κι αυτό αντικατοπτρίζει το μοτίβο που παρατηρείται στα θηλαστικά, τα οποία ανέπτυξαν γρήγορα πολύ μεγάλα σωματικά μεγέθη στον απόηχο της εξαφάνισης των δεινοσαύρων, μέχρι που έφτασαν στα τεράστια μεγέθη των μαμούθ.

Αξιοσημείωτο είναι ότι τα ευρήματα του συγγραφέα της μελέτης έρχονται σε αντίθεση με τον κανόνα του Cope, μια δημοφιλή θεωρία του 19ου αιώνα σύμφωνα με την οποία το μέγεθος των ζώων εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου. Απεναντίας, η νέα έρευνα βλέπει τα ζώα να επιτυγχάνουν διαφορετικά σωματικά μεγέθη ανάλογα με το οικολογικό τους πλαίσιο και τις όποιες θέσεις έτυχε να είναι διαθέσιμες – κάτι που μπορεί να φαίνεται τυχαίο παρατηρώντας το σε μεγάλη κλίμακα.

«Ενώ άλλοι ερευνητές έχουν εξηγήσει σε γενικές γραμμές το τεράστιο μέγεθος των σαυρόποδων βάσει του μοναδικού συνδυασμού των χαρακτηριστικών τους, δεν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό ή ένα σύνολο χαρακτηριστικών που να χαρακτηρίζει τα σαυρόποδα που ξεπέρασαν το μέγεθος των χερσαίων θηλαστικών από αυτά που δεν το ξεπέρασαν», αναφέρει ο ερευνητής.

Ο πρωταθλητής βαρέων-βαρέων ήταν ο Αργεντινόσαυρος, ο οποίος έζησε πριν από 95 εκατομμύρια χρόνια στην Αργεντινή και ζύγιζε περίπου 76 τόνους. Ακολουθούσαν ο Βραχιόσαυρος (με βάρος έως και 63 τόνους) και ο Βαρόσαυρος (60 τόνοι), οι οποίοι έζησαν πριν από 150 εκατομμύρια χρόνια στη Βόρεια Αμερική, και διάφορα είδη τιτανόσαυρων (βάρους έως και 48 τόνων) από την Αργεντινή, την Κίνα και την Αυστραλία. Μόνο ορισμένες φάλαινες ξεπερνούσαν σε μέγεθος τα σαυρόποδα, που εμφανίστηκαν πριν από περίπου 200 εκατομμύρια χρόνια. Το τελευταίο είδος σαυρόποδου ήταν ο Αλαμόσαυρος που έζησε στη Βόρεια Αμερική λίγο προτού ένας τεράστιος αστεροειδής αφανίσει τους δεινόσαυρους, πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια.

Επισημαίνοντας διαφορές στην ανατομία τους, ο Ντέμικ εξηγεί πως οι λαιμοί ορισμένων σαυρόποδων ήταν λεπτοί (όπως π.χ. της καμηλοπάρδαλης), ενώ άλλων ήταν χοντροί και σκληροί (όπως π.χ. του ρινόκερου). Το μέγεθός τους τούς έδινε ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα έναντι άλλων φυτοφάγων δεινοσαύρων και τους χάριζε ένα αίσθημα ασφάλειας απέναντι σε σαρκοφάγους θηρευτές. «Νομίζω πως είναι εκπληκτικό που εξακολουθούμε να μαθαίνουμε τόσα πολλά για αυτά τα ζώα… Περίπου 10 νέα είδη σαυρόποδων ανακαλύπτονται κάθε χρόνο», αναφέρει με ενθουσιασμό ο Ντέμικ και συμπληρώνει: «Ζούμε στη χρυσή εποχή των ανακαλύψεων για την παλαιοντολογία».

Επόμενο βήμα τής έρευνας αποτελεί η διαλεύκανση τού γιατί ορισμένες γενεαλογικές γραμμές εξέλιξαν τα τιτάνια μεγέθη τους ενώ άλλες όχι.