Οι σύγχρονες φυλές σκύλων που απέχουν γενετικά περισσότερο από τους λύκους έχουν μεγαλύτερους εγκεφάλους από τις αρχαίες φυλές που έχουν ηλικία χιλιάδων ετών, σύμφωνα με τα νέα ευρήματα Ούγγρων και Σουηδών ερευνητών.
Το γεγονός ότι ο εγκέφαλος των σύγχρονων σκύλων αυξήθηκε σε μέγεθος δεν μπορεί να αποδοθεί στους ρόλους ή στα χαρακτηριστικά της ιστορίας τής ζωής των φυλών, υποδηλώνοντας ότι η παρατηρηθείσα αύξηση οφείλεται πιθανώς στην αστικοποίηση και στο πιο σύνθετο κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν πλέον οι σκύλοι.
Ακόμη και σήμερα, οι περίπου 400 γνωστές φυλές σκύλων αναπτύσσονται σχετικά γρήγορα και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία, γεγονός που τις καθιστά άκρως σημαντικές για τους ερευνητές που ενδιαφέρονται για τις ταχέως εξελισσόμενες αλλαγές εντός ενός είδους.
Την περιέργεια των ερευνητών εδώ και καιρό έχουν εγείρει οι παράγοντες που επηρεάζουν το μέγεθος του εγκεφάλου, καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος παρουσιάζει ασυνήθιστα μεγάλο μέγεθος αναλογικά με το υπόλοιπο σώμα. Η σύγκριση μεταξύ των διαφόρων ρατσών σκύλων μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην απάντηση ορισμένων αναπάντητων έως τώρα ερωτημάτων.
Ποιά η σχέση μεταξύ μεγέθους εγκεφάλου και του σκοπού εκτροφής μιας συγκεκριμένης φυλής;
Άραγε, υπάρχει κάποια απάντηση στο παραπάνω ερώτημα; Είναι πιθανό να συνδέεται το μέγεθος του εγκεφάλου με τις εργασίες τις οποίες μια συγκεκριμένη ράτσα σκύλων εκτράφηκε να φέρνει εις πέρας; Επίσης, είναι πιθανό να υπάρχουν διαφορές, για παράδειγμα, μεταξύ σκύλων «του καναπέ» και κυνηγετικών σκύλων; Ή μήπως το μέγεθος του εγκεφάλου επηρεάζεται περισσότερο από το προσδόκιμο ζωής και τις προκλήσεις της ανατροφής των απογόνων; Αυτό που μετά βεβαιότητας γνωρίζουμε είναι ότι η σκέψη και οι γνωστικές διεργασίες απαιτούν πολλή ενέργεια, πράγμα που σημαίνει ότι η διατήρηση ενός μεγαλύτερου εγκεφάλου κοστίζει ακριβά.
Ο Λάζλο Ζολτ Γκαραμσζέγκι, εξελικτικός βιολόγος στο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών στην Ουγγαρία, μελετά εδώ και πολύ καιρό την εξέλιξη του μεγέθους του εγκεφάλου. «Οι εγκέφαλοι των εξημερωμένων ζώων μπορεί να είναι έως και 20% μικρότεροι από εκείνους των άγριων προγόνων τους. Πιθανώς, ένας λόγος γι’ αυτό είναι ότι η ζωή των εξημερωμένων ειδών είναι απλούστερη σε σύγκριση με εκείνη των άγριων ομολόγων τους. Στο ασφαλές περιβάλλον που παρέχει ο άνθρωπος, δεν χρειάζεται να φοβούνται τις επιθέσεις των αρπακτικών ή να κυνηγούν για τροφή. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει ανάγκη να διατηρηθεί ο ενεργειακά δαπανηρός μεγάλος εγκέφαλος και η απελευθερωμένη ενέργεια μπορεί να διοχετευθεί σε άλλους σκοπούς, όπως η παραγωγή περισσότερων απογόνων, κάτι που είναι σημαντικό για τα εξημερωμένα ζώα», εξηγεί ο επιστήμονας.
Ο Νίκολας Κολμ από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης επικεντρώνεται στην εξέλιξη του εγκεφάλου και στη σχέση μεταξύ της μορφολογίας τού εγκεφάλου και της συμπεριφοράς. Ο ίδιος αναφέρει: «Οι διάφορες φυλές σκύλων ζουν σε διαφορετικά επίπεδα κοινωνικής πολυπλοκότητας και εκτελούν πολύπλοκα καθήκοντα, τα οποία ίσως να απαιτούν μεγαλύτερη εγκεφαλική χωρητικότητα. Συνεπώς, υποθέτουμε ότι οι επιλεκτικές πιέσεις στον εγκέφαλο μπορεί να ποικίλλουν εντός του είδους τού σκύλου και μπορεί να διαπιστώσουμε διαφορές στο μέγεθος του εγκεφάλου μεταξύ των φυλών βάσει των καθηκόντων που εκτελούν ή τη γενετική τους απόσταση από τους λύκους».
Η νέα έρευνα
Η συγκεκριμένη έρευνα πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη που πραγματεύεται το μέγεθος του εγκεφάλου διαφορετικών ρατσών σκύλων, γεγονός που εξηγεί και το γιατί η εκπόνησή της διήρκεσε αρκετές δεκαετίες.
Ο Τίμπορ Τσόργκο, ανώτερος ερευνητής στο Τμήμα Ανατομίας, Κυτταρικής και Αναπτυξιακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Eötvös Loránd (ELTE), συλλέγει κρανία εδώ και δεκαετίες. Οι αξονικές τομογραφίες των κρανίων που πραγματοποιήθηκαν για τους σκοπούς τής έρευνας έγιναν από την Medicopus Nonprofit Ltd. στο Καποσβάρ.
Με βάση τις εικόνες αξονικής τομογραφίας, ο κτηνίατρος Κάλμαν Τσάιμπερτ ανακατασκεύασε τους εγκεφάλους και προσδιόρισε τον ακριβή όγκο τους. Αυτή η ανεκτίμητη συλλογή συμπληρώθηκε από την Τράπεζα Εγκεφάλων και Ιστών Σκύλων, που λειτουργεί από το πανεπιστήμιο ELTE τα τελευταία επτά χρόνια, η οποία επέτρεψε την επαλήθευση των όγκων των εγκεφάλων, που υπολογίστηκαν από τις εικόνες των κρανίων με τη χρήση πραγματικών εγκεφάλων. Τελικά, συγκεντρώθηκαν δεδομένα από 865 άτομα που αντιπροσώπευαν 159 διαφορετικές φυλές σκύλων και 48 δείγματα που προέρχονταν από λύκους.
Τα αποτελέσματα της ερευνητικής εργασίας
Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Evolution, έδειξαν ότι οι λύκοι έχουν μέσο όγκο εγκεφάλου 131 κυβικά εκατοστά, έχοντας μέσο σωματικό βάρος 31 κιλών. Στην περίπτωση των σκύλων σε παρόμοια κατηγορία βάρους, ο όγκος του εγκεφάλου είναι μόνο τα τρία τέταρτα αυτού, περίπου 100 κυβικά εκατοστά.
Η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώνει ότι η εξημέρωση έχει οδηγήσει σε μείωση του μεγέθους τού εγκεφάλου και στους σκύλους. Παρ’ όλα αυτά, αυτό που εξέπληξε τους ερευνητές είναι η διαπίστωση ότι όσο περισσότερο απέχει γενετικά μια ράτσα σκύλου από τους λύκους, τόσο μεγαλύτερο γίνεται το σχετικό μέγεθος του εγκεφάλου της. Σε αντίθεση με τα όσα περίμεναν οι ερευνητές, ο αρχικός ρόλος που εκτράφηκαν να έχουν οι διάφορες ράτσες, το μέσο μέγεθος κατά τη γέννηση και το προσδόκιμο ζωής είναι ανεξάρτητα από το μέγεθος του εγκεφάλου.
«Η εξημέρωση των σκύλων ξεκίνησε πριν από περίπου είκοσι πέντε χιλιάδες χρόνια, αλλά για δέκα χιλιάδες χρόνια, οι σκύλοι και οι λύκοι δεν διέφεραν στην εμφάνιση. Πολλές αρχαίες φυλές, όπως τα ελκηθρόσκυλα, μοιάζουν ακόμη και σήμερα με τους λύκους. Όμως η μετάβαση στον εποικισμό, τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη συσσώρευση πλούτου προσέθεσε διάφορα καθήκοντα για τους σκύλους, απαιτώντας σκύλους φύλακες, σκύλους βοσκούς, κυνηγόσκυλα, ακόμη και σκυλιά «του καναπέ». Ένα σημαντικό μέρος, ωστόσο, των γνωστών σήμερα φυλών με ξεχωριστή εμφάνιση προέκυψε μόλις μετά τη βιομηχανική επανάσταση, κυρίως δηλαδή κατά τους δύο τελευταίους αιώνες, καθώς η εκτροφή σκύλων ξεκίνησε να γίνεται χόμπι», λέει ο Ένικο Κουμπίνι, ανώτερος ερευνητής στο Τμήμα Ηθολογίας του ΕΛΤΕ.
Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων από τους ερευνητές
«Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι η εκτροφή των σύγχρονων φυλών σκύλων συνοδεύτηκε από αύξηση του μεγέθους του εγκεφάλου συγκριτικά με τις αρχαίες φυλές. Δεν μπορέσαμε να το εξηγήσουμε αυτό με βάση τα καθήκοντα ή τα χαρακτηριστικά της ιστορίας ζωής των φυλών, οπότε για τους λόγους μπορούμε να κάνουμε μόνο υποθέσεις. Ίσως το πιο σύνθετο κοινωνικό περιβάλλον, η αστικοποίηση και η προσαρμογή σε περισσότερους κανόνες και προσδοκίες να προκάλεσαν αυτή την αλλαγή, επηρεάζοντας όλες τις σύγχρονες φυλές».
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παραπάνω ευρήματα υποστηρίζονται κι από έρευνες που έδειξαν ότι οι αρχαίες φυλές που φημίζονται για την ανεξαρτησία τους είναι λιγότερο προσεκτικές στα ανθρώπινα σήματα και γαβγίζουν λιγότερο, παρουσιάζοντας έτσι διαφορές ως προς την οπτική και ακουστική επικοινωνία συγκριτικά με τις σύγχρονες φυλές.
