Της Γωγώς Λαϊνιώτη
Η εξημέρωση της γάτας φαίνεται πως ξεκίνησε επίσημα γύρω στο 8.000 π.Χ. στην αρχαία Αίγυπτο. Ανεπίσημα, ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που υποδεικνύουν πως η εξημέρωσή της ξεκίνησε περίπου 9.500 χιλιάδες χρόνια πριν, από τη Νεολιθική εποχή. Οι άνθρωποι φαίνεται να τη χρησιμοποιούσαν τότε για τις κυνηγητικές της ικανότητες.
Στην Ευρώπη όμως , όπως και στην Ελλάδα, εμφανίστηκε τον 5 αιώνα π.Χ..
Η παλαιότερη αδιαμφισβήτητη απόδειξη ότι οι Έλληνες είχαν οικόσιτες γάτες, προέρχονται από νομισματικές εκδόσεις των ελληνικών πόλεων στη νότια Ιταλία, Ρήγιον και Τάρας. Τα συγκεκριμένα νομίσματα φέρουν τον Ιόκαστο και τον Φάλανθο – τους θρυλικούς ιδρυτές των παραπάνω πόλεων – να έχουν απεικονιστεί μαζί με τις γάτες τους.
Την ίδια εποχή, έχουμε και τα πρώτα στοιχεία για οικόσιτες γάτες στην κυρίως Ελλάδα, και ειδικότερα στην Αθήνα. Σε μια επιτύμβια ανάγλυφη στήλη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, που χρονολογείται περίπου στο 440 π.Χ. απεικονίζεται ένας νεκρός Αθηναίος μαζί με την κατοικίδια γάτα του, με έναν νεαρό δούλο ή συγγενή του και με ένα πτηνό. Την ίδια εποχή, και μια ακόμη επιτύμβια στήλη γυναίκας, απεικονίζει επίσης εκείνη και τη γάτα της.
Λίγα χρόνια αργότερα, οι γάτες απεικονίζονται στην αγγειογραφία εκείνης της περιόδου.
Οι Έλληνες του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ. έβλεπαν τη γάτα ως ένα αξιοπερίεργο εξωτικό ον. Κι αυτό, φαίνεται από στις απεικονίσεις τους σε τοιχογραφίες και αγγεία, οι οποίες συνοδεύονταν πάντα από θεότητες ή αριστοκράτες και όχι απλούς θνητούς.
Άλλωστε, εκείνα τα χρόνια, οι γάτες ήταν σπάνιες, ελάχιστες και πολύτιμες. Φυσικά, δεν υπήρχαν αδέσποτες γάτες στην αρχαία Αθήνα.
Η σπανιότητα της γάτας στη κλασσική Ελλάδα φαίνεται και από το γεγονός πως δεν υπήρχε ξεχωριστή λέξη γι’ αυτήν. Συχνά, αποκαλείτο αίλουρος ή γαλέη. Και οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνταν και για άλλα ζώα. Κατά τη διάρκεια του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ. οι Έλληνες άρχισαν να αναφέρουν τη γάτα ως κάττα.
Στη Ρωμαϊκή εποχή, φαίνεται πως οι γάτες αντικατέστησαν για τα καλά τα μέχρι πρότινος οικόσιτα κουνάβια. Κι αυτό, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν έγινε μόνο επειδή οι γάτες είχαν πληθύνει και ήταν πιο όμορφες και πιο χαριτωμένες από τα κουνάβια, αλλά κι επειδή ήταν καλύτεροι εξολοθρευτές ποντικιών, καθώς διέθεταν μεγαλύτερη επιμονή και πείσμα από τα μέχρι πρότινος οικόσιτα κουνάβια.
Βέβαια, υπάρχει και μια άλλη μερίδα μελετητών της πρώιμης Ιστορίας, που διατείνονται πως οι γάτες εξημερώθηκαν από μόνες τους.
Υποστηρίζουν πως οι γάτες ουδέποτε αναζήτησαν εξημέρωση, όπως τα σκυλιά, απλά μέσα από την αμοιβαία συμβιωτική σχέση, έγιναν τελικά οικόσιτες, καθώς προστάτευαν τις αποθήκες των τροφίμων από τα τρωκτικά κι έτσι λάμβαναν τη δική τους τροφή από τους ανθρώπους.
Νομίζω πως αυτή, η δεύτερη εκδοχή, δίνει μια καλή εξήγηση πάνω στο γιατί στη γάτα πρέπει να αποδεικνύεις καθημερινά ότι αξίζεις να σε εμπιστεύεται.
Ότι είσαι πράγματι το αφεντικό της κι ότι μπορείς να είσαι δίπλα της. Η γάτα δεν εμπιστεύεται άνευ όρων. Και η αλήθεια είναι, ότι καθημερινά τεστάρει το αν η σχέση με τον άνθρωπο που έχει δίπλα της είναι επωφελής για εκείνη ή όχι.
Δεν εμπιστεύεται απόλυτα και δεν εμπιστεύεται για πάντα, παρά μόνο υπό προϋποθέσεις.
