Το γνωρίζουμε όλοι μας: αν ένας σκύλος δείχνει τα δόντια του, στέλνει ένα σαφές μήνυμα απειλής. Όπως αντίστοιχα όταν ένας άνθρωπος σφίγγει τη γροθιά του.
Ήταν το 1872 όταν ο Κάρολος Δαρβίνος πρότεινε για πρώτη φορά ότι τα ζώα εκφράζουν συναισθήματα μέσω της γλώσσας του σώματος παρόμοια με τα δικά μας. Ίσως αν χρησιμοποιήσουμε τη λογική αυτή, να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη συμπεριφορά των ζώων και τα κίνητρα πίσω από αυτήν. Και φυσικά, δεν υπάρχει καλύτερο είδος για τη διερεύνηση της ιδέας αυτής από τον οικόσιτο σκύλο.
Οι ενήλικοι άνθρωποι, ανεξαρτήτως της εμπειρίας τους με τους σκύλους, είναι συνήθως καλοί στο να αναγνωρίζουν πότε ένας σκύλος είναι θυμωμένος, χρησιμοποιώντας τόσο οπτικά όσο και ηχητικά σημάδια για να το κάνουν. Παρ΄ όλα αυτά, τα μικρά παιδιά φαίνεται πως δεν είναι το ίδιο ικανά στο συγκεκριμένο κομμάτι και αυτό μπορεί να τα κάνει να νομίζουν ότι ένας άγριος και θυμωμένος σκύλος είναι χαρούμενος.
Η νέα έρευνα
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο PLOS ONE, από τον ερευνητή Χέινι Τόρνκβιστ και τους συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι που μελετούν τη νόηση των ζώων, επιχείρησε να απαντήσει στις εξής ερωτήσεις: πότε τα παιδιά ξεκινούν να αναπτύσσουν την ικανότητα να κατανοούν τη γλώσσα του σώματος των σκύλων και ποιός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει αυτό στην εμπειρία τους μαζί τους;
Είναι σίγουρα χρήσιμο να γνωρίζουμε πότε τα παιδιά γίνονται το ίδιο ικανά με έναν ενήλικα στην ανάγνωση της γλώσσας του σώματος των σκύλων, καθώς αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να λαμβάνουμε σωστές αποφάσεις σχετικά με το επίπεδο επίβλεψης που απαιτείται όταν βρίσκονται σε χώρο με έναν ή περισσότερους σκύλους. Ακόμα, μπορεί να μας βοηθήσει να προβλέψουμε ότι θα κάνουν επιλογές που εμείς ως ενήλικες θα θεωρούσαμε κάκιστες στην αλληλεπίδρασή μας μ’ έναν σκύλο.
Ωστόσο, οι σκύλοι έχουν κι αυτοί ξεχωριστές ικανότητες. Άλλωστε, έχουν περάσει μαζί μας τόσο καιρό, που αναπόφευκτα έχουμε επηρεάσει την εξέλιξή τους, όπως ενδεχομένως κι εκείνοι έχουν επηρεάσει τη δική μας. Εν ολίγοις, η μακροχρόνια συναναστροφή των δύο ειδών έχει οδηγήσει σε μία «γεφύρωση» της επικοινωνίας μεταξύ τους, που έχει ως αποτέλεσμα ένας άνθρωπος κι ένας σκύλος να μπορούν να επικοινωνούν και να αλληλοκατανοούνται χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια ή δυσκολία.
Στο πλαίσιο της νέας έρευνας, παρουσιάστηκαν φωτογραφίες που απεικόνιζαν πρόσωπα σκύλων και ανθρώπων σε ανθρώπους 3 διαφορετικών ηλικιακών ομάδων και συγκεκριμένα σε 34 ενήλικες, σε 34 τετράχρονα και σε 31 εξάχρονα παιδιά. Εκείνοι που ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες ήταν να αναγνωρίσουν πόσο καλή ή κακή φαινόταν η διάθεσή του κάθε σκύλου στις φωτογραφίες και πόσο χαρούμενοι, θυμωμένοι ή ουδέτεροι φαίνονταν.
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Τα τετράχονα παιδιά θεώρησαν ότι τα θυμωμένα σκυλιά είχαν θετικότερη διάθεση σαπ’ ότι θεώρησαν τα εξάχρονα παιδιά και οι ενήλικες, κι αυτό παρατηρήθηκε ακόμη και σε περιπτώσεις που τα μικρότερα παιδιά είχαν προηγούμενη εμπειρία με σκύλους. Από την άλλη, τα εξάχρονα παιδιά, ακόμα κι αν δεν είχαν εμπειρία με σκυλιά, αναγνώριζαν καλύτερα τη διάθεσή τους, ενώ στην περίπτωση που είχαν, αναγνώριζαν τα σιανισθήματα των σκύλων στις φωτογραφίες το ίδιο καλά με έναν ενήλικα.
Οι ενήλικες ήταν εξίσου πιθανό να αναγνωρίσουν σωστά τα συναισθήματα των σκύλων, είτε είχαν εμπειρία με σκύλους είτε όχι. Επίσης, τα παιδιά, ανεξαρτήτως ηλικίας, ήταν το ίδιο ικανά να αναγνωρίσουν τα ανθρώπινα συναισθήματα στις φωτογραφίες που απεικονίζονταν άνθρωποι.
Τα αποτελέσματα, λοιπόν, έδειξαν ότι η ηλικία μπορεί πράγματι να επηρεάζει το πόσο ικανά είναι τα παιδιά στην αναγνώριση των συναισθημάτων των σκύλων, κοιτώντας απλώς τις εκφράσεις του προσώπου τους, ενώ η εμπειρία τους μαζί τους αποδείχθηκε ότι παίζει ρόλο στο πόσο νωρίς στη ζωή τους αναπτύσσουν τις δεξιότητες αυτές.
Τα παιδιά κάτω των πέντε ετών διαπιστώθηκε πως είναι πιθανό να ερμηνεύουν τις εκφράσεις των σκύλων αναζητώντας ομοιότητες με τις ανθρώπινες εκφράσεις, πράγμα το οποίο εξηγεί τον λόγο που τα παιδιά συχνά νομίζουν ότι ένας εκνευρισμένος σκύλος που δείχνει τα δόντια του είναι χαρούμενος: ερμηνεύουν την έκφρασή του ως φιλικό χαμόγελο.
Βέβαια, η ηλικία δεν είναι το μόνο που επηρεάζει την ικανότητα αυτή. Παιδιά ακόμα και μικρότερα των έξι ετών, εάν είχαν συναναστραφεί με σκύλους, αποδείχθηκε ότι είχαν μάθει να καταλαβαίνουν ότι όταν ένας σκύλος δείχνει τα δόντια του είναι θυμωμένος, ενώ μεγαλύτερα παιδιά που όμως δεν είχαν περάσει χρόνο με σκυλιά ήταν πιθανό να εξακολουθήσουν να ερμηνεύουν λανθασμένα τον θυμό τους ως χαρά.
Η μεγάλη σημασία της επίβλεψης
Εάν έχετε παιδιά και σκυλιά στο σπίτι, τα παραπάνω υπογραμμίζουν τη σημασία της επίβλεψης, ιδίως στην περίπτωση των μικρότερων παιδιών. Μια μελέτη του 2021 στην Αυστραλία είχε δείξει ότι τα παιδιά έως 4 ετών αποτελούν την ηλικιακή ομάδα που είναι πιθανότερο απ’ όλες τις άλλες να δεχθούν σοβαρά δαγκώματα από σκύλους, ενώ κάποια από τα δαγκώματα ερμηνεύθηκε ότι ήταν αποτέλεσμα της παρεξήγησης από τα παιδιά των απειλητικών ενδείξεων των σκύλων, καθώς και της τάσης τους να σκύβουν προς τα σκυλιά όταν αλληλεπιδρούν μαζί τους.
Στην πρόσφατη μελέτη, όπως σημειώνουν οι ερευνητές, τα αποτελέσματα ενδέχεται να έχουν επηρεαστεί από μερικούς ακόμα παράγοντες. Για παράδειγμα, τα μικρότερα παιδιά μπορεί να αξιοποιούν περισσότερο τις ακουστικές ενδείξεις για να καταλάβουν αν ένας σκύλος είναι θυμωμένος, όπως το γαύγισμα ή το γρύλισμα, ενώ σε αυτήν την έρευνα παρουσιάστηκαν μόνο φωτογραφίες σκύλων, συνεπώς τα παιδιά αξιολόγησαν μόνο οπτικές ενδείξεις.
Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίο αξιολογήθηκε η εμπειρία των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα δεν ήταν και τόσο ακριβής, διότι οι συμμετέχοντες θεωρήθηκαν «έμπειροι» με τους σκύλους μόνο αν είχαν ζήσει μαζί τους, ανεξαρτήτως της μεταξύ τους συναναστροφής, ενώ όσοι θεωρήθηκαν «άπειροι» ήταν επειδή δεν είχαν ποτέ κατοικίδιο σκύλο, παρόλο που μπορεί να είχαν συναναστραφεί με πολλά σκυλιά και να είχαν περάσει πολύ χρόνο μαζί τους σε διάφορα κοινωνικά πλαίσια.
Παρά τα προβληματικά σημεία της εν λόγω μελέτης, αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι ότι τα παιδιά θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά όταν αλληλεπιδρούν με έναν σκύλο, ακόμη κι αν έχουν μεγαλώσει μαζί, καθώς μπορεί να μην έχουν ακόμη την ικανότητα να κατανοήσουν τη γλώσσα του σώματός του. Κι αυτή η ενδεχόμενη ανικανότητα των παιδιών να κατανοήσουν τα συναισθήματα ενός σκύλου, θα μπορούσε να οδηγήσει σε επικίνδυνες καταστάσεις εάν δεν υπάρχει σωστή επίβλεψη.
Οι ερευνητές σημειώνουν, τέλος, ότι ακόμη και τα μεγαλύτερα παιδιά που σε γενικές γραμμές κατανοούν τη συμπεριφορά των σκύλων, θα πρέπει να επιβλέπονται, επειδή -όπως αναφέρουν- είναι λάθος να βασιζόμαστε στο ότι τα σκυλιά μας θα είναι πάντα ανεκτικά σε πιθανές προκλητικές συμπεριφορές που μπορεί να έχουν τα παιδιά.
Με πληροφορίες από The Conversation
