Ψύλλοι, ταινίες, Giardia και σκουλήκια, παράσιτα που βρίσκονται παντού γύρω μας.
Παράσιτα βρίσκονται παντού γύρω μας. Ωστόσο, οι επιπτώσεις από ενδεχόμενη προσβολή, όπως και ο αριθμός των παρασίτων που «φιλοξενούνται», δεν είναι ίδιες για όλα τα ζώα. Ορισμένα είδη παρουσιάζουν αυξημένη ευπάθεια εν συγκρίσει με άλλα. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον καλά μελετημένο χιμπατζή, ο οποίος είναι γνωστό ότι φιλοξενεί πάνω από 100 παράσιτα, κι ας τον συγκρίνουμε με τους λεμούριους του είδους Ίντρι που εντοπίζονται μόνο στη Μαδαγασκάρη και είναι γνωστό ότι φιλοξενούν μόνο 10 περίπου παράσιτα. Η διαφορά είναι μεγάλη. Επίσης, πολλά άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά προσβάλλονται από παράσιτα, αλλά έχουν μελετηθεί λίγο. Για την ακρίβεια ελάχιστα, καθώς έχει καταγραφεί μόνο ένα παράσιτο γι’ αυτά.
Νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Animal Ecology εξέτασε τα χαρακτηριστικά τόσο των πρωτευόντων όσο και των παρασίτων, έχοντας ως στόχο να καταλήξει στο ποια είναι εκείνα που αυξάνουν τις πιθανότητες αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές στην ανάλυση κοινωνικών δικτύων, όπως εκθετικά μοντέλα τυχαίων γράφων, εξετάσθηκαν ταυτοχρόνως τα χαρακτηριστικά των πρωτευόντων και των παρασίτων, προκειμένου να προσδιοριστεί ποια είναι εκείνα που καθιστούν τα πρωτεύοντα επιρρεπή στη μόλυνση και ποια δίνουν πλεονέκτημα στα παράσιτα.
Αναφορικά με τα πρωτεύοντα θηλαστικά, τα μεγαλύτερα είδη που ζουν σε θερμότερα και υγρότερα κλίματα είναι πιθανότερο να «φιλοξενούν» πληθώρα παρασίτων συγκριτικά με τα μικρότερα είδη που ζουν σε ξηρότερα και ψυχρότερα κλίματα, ενώ τα είδη που ανήκουν στο ίδιο «κλαδί» του φυλογενετικού δέντρου ή του εξελικτικού δικτύου, καθώς κι εκείνα που ζουν στην ίδια γεωγραφική περιοχή, είναι πιθανότερο να προσβάλλονται από τα ίδια παράσιτα σε σχέση με τα πιο απομακρυσμένα -ως προς τη συγγένεια- είδη που διαβιούν σε διαφορετικές ηπείρους.
Σε ό,τι αφορά τα παράσιτα, το πιθανότερο είναι ότι οι ιοί, τα πρωτόζωα και οι έλμινθες (νηματώδεις σκώληκες που προσβάλλουν τη γαστρεντερική οδό του ξενιστή) μολύνουν διαφορετικά πρωτεύοντα θηλαστικά από ό,τι οι μύκητες, τα αρθρόποδα και τα βακτήρια. Επίσης, τα παράσιτα που μολύνουν μη πρωτεύοντα θηλαστικά είναι πιο πιθανό να μολύνουν και διάφορα πρωτεύοντα.
Οι αντληθείσες πληροφορίες αποτελούν απόρροια της αλματώδους προόδου που σημειώνεται στο ερευνητικό πεδίο της οικολογίας, γνωστό ως «Οικολογία της Ασθένειας» ή «Οικολογία των Ασθενειών». Κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ο Δρ Τσαρλς Ναν από τα τμήματα Εξελικτικής Ανθρωπολογίας και Παγκόσμιας Υγείας του Πανεπιστημίου Ντιουκ συνεργάστηκε με ομάδες ερευνητών αποβλέποντας να συγκεντρώσει όλες τις δημοσιευμένες καταγραφές των αλληλεπιδράσεων μεταξύ πρωτευόντων και παρασίτων.
«Χτενίζοντας» τη βιβλιογραφία, συγκεντρώθηκαν περί τις 600 δημοσιευμένες πηγές για να εξακριβωθεί ποια παράσιτα απαντώνται σε περισσότερα από 200 είδη πρωτευόντων, με καταγεγραμμένες περισσότερες από 2.300 αλληλεπιδράσεις. Αξιοποιώντας αναλυτικά εργαλεία της επιστήμης των κοινωνικών δικτύων υπό την κατοχή του καθηγητή Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Ντιουκ, Δρ Τζέιμς Μούντι, οι επιστήμονες κατάφεραν για πρώτη φορά να ελέγξουν συστηματικά με ποιον τρόπο τα χαρακτηριστικά των ξενιστών και των παρασίτων επηρεάζουν την πιθανότητα αλληλεπίδρασής τους. Κι ενώ πολλές προγενέστερες μελέτες χρησιμοποίησαν υποσύνολα της ίδιας βάσης δεδομένων, εξετάζοντας είτε τους ξενιστές είτε τα παράσιτα μεμονωμένα, αυτή είναι η πρώτη φορά που κατέστη εφικτό να εξαχθούν νέα συμπεράσματα για τους κρίσιμους κρίκους σε αυτό το μοναδικό οικολογικό δίκτυο.
Η εργασία βασίζεται σε μια πρόσφατη έρευνα που κατέδειξε τον τρόπο με τον οποίο η εξαφάνιση των ξενιστών πρωτευόντων θηλαστικών θα μπορούσε να οδηγήσει στη συνεξαφάνιση σχεδόν 200 ειδών παρασίτων. Αν και αρχικά αυτό ενδεχομένως εκλαμβάνεται ως κάτι θετικό, στην πραγματικότητα θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο σύνολο της βιοποικιλότητας. Κατ’ ουσίαν, πολλά παράσιτα δεν προκαλούν ασθένεια ή θάνατο στους ξενιστές, ενώ ορισμένα μπορεί να έχουν ακόμη και ευεργετικές ιδιότητες. Απλώς δεν γνωρίζουμε αρκετά για αυτές τις κρίσιμες και συνεξελιγμένες σχέσεις ώστε να κατανοήσουμε ποιες επιπτώσεις θα μπορούσαν να έχουν μακροπρόθεσμα οι αμοιβαίες εξαρτήσεις ξενιστών και παρασίτων.
Ενώ μπορεί να φαίνεται παράξενο να ανησυχούμε για τις εξαφανίσεις παρασίτων, στην πραγματικότητα αποτελούν σημαντικό μέρος της βιοποικιλότητας και των λειτουργιών του οικοσυστήματος. Η κατανόηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ πρωτευόντων θηλαστικών και παρασίτων «ξεκλειδώνει» νέες γνώσεις στη θεωρία της συνεξέλιξης, ενώ θα μπροούσε να συμβάλλει, επίσης, στην προστασία και διατήρηση του -σαφώς υποτιμημένου- πλούτου των ειδών.
Υπό το πρίσμα της δημόσιας υγείας, σίγουρα θα ήταν θεμιτό να εξαφανιστούν κάποια παράσιτα, όπως οι ιοί Corona και Ebola, σύμφωνα με τους ερευνητές, αλλά, από την άλλη, η τεράστια ποικιλομορφία των παρασίτων και οι στενές σχέσεις τους με τους ξενιστές τα καθιστούν συναρπαστικά και, συγχρόνως, στοιχεία κρίσιμης σημασίας για τη βιοποικιλότητα.
Πηγή: Έρευνα
