Συχνά, όλα όσα γνωρίζουν οι επιστήμονες για τους ιούς στα ζώα περιορίζονται στη λίστα των νουκλεοτιδίων που συνθέτουν την γονιδιωματική τους ακολουθία. Η γνώση αυτή είναι πολύτιμη, αλλά είναι πολύ λίγες οι ενδείξεις που παρέχει σχετικά με την ικανότητα ενός ιού να μολύνει τον άνθρωπο.
Δύο ιολόγοι αποφάσισαν να μην περιμένουν με σταυρωμένα τα χέρια ένα νέο πιθανό ξέσπασμα που θα αιφνιδίαζε για άλλη μια φορά τον πλανήτη. Σε άρθρο τους, που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή 10 Μαρτίου στο επιστημονικό περιοδικό Science Perspective της Αμερικανικής Ένωσης για την Προαγωγή της Επιστήμης (AAAS), επισημαίνουν ότι η επιστημονική κοινότητα θα πρέπει να επενδύσει σε ένα ερευνητικό πλαίσιο τεσσάρων συνιστωσών για τον προληπτικό εντοπισμό των ιών των ζώων που ενδέχεται να προσβάλλουν τον άνθρωπο.
«Πολλές οικονομικές επενδύσεις έχουν γίνει στην ταξινόμηση των ιών που συναντώνται στη φύση, θεωρώντας ότι από αυτό και μόνο θα είμαστε σε θέση να προβλέψουμε τον επόμενο πανδημικό ιό. Και νομίζω ότι αυτό είναι απλώς μια πλάνη», δήλωσε ο Κόντι Γουόρεν, επίκουρος καθηγητής κτηνιατρικών βιοεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο και ένας εκ των δύο συγγραφέων του άρθρου.
«Οι πειραματικές μελέτες των ιών των ζώων θα είναι ανεκτίμητης αξίας», ανέφερε, εξηγώντας: «Μετρώντας σε αυτούς ιδιότητες που συνάδουν με την μόλυνση των ανθρώπων, μπορούμε να εντοπίσουμε αποδοτικότερα τους ιούς που ενέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο να αποτελέσουν ζωονόσο και εν συνεχεία να τους μελετήσουμε περαιτέρω. Νομίζω ότι αυτός είναι ένας ρεαλιστικός τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης που θα πρέπει επίσης να εξεταστεί».
Στη συγγραφή του άρθρου γνώμης συμμετείχε και η Σάρα Σόγιερ, καθηγήτρια μοριακής, κυτταρικής και αναπτυξιακής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπόλντερ.
Η άποψη των επιστημόνων
Ένα βασικό μήνυμα που θέλουν να περάσουν οι δύο επιστήμονες είναι ότι η γνώση ότι ένας ζωικός ιός μπορεί να προσκολληθεί σε έναν ανθρώπινο κυτταρικό υποδοχέα δεν είναι ικανή να δώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα του ζωονοσογόνου δυναμικού του.
Οι ίδιοι προτείνουν μια σειρά από πειράματα για την αξιολόγηση της δυνατότητας ενός ζωικού ιού να μολύνει τον άνθρωπο και θέτουν τα εξής ερωτήματα:
- Εάν διαπιστωθεί ότι μπορεί να εισέλθει σε ανθρώπινα κύτταρα, μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτά τα κύτταρα ξενιστές για να δημιουργήσει αντίγραφα του εαυτού του και να πολλαπλασιαστεί;
- Αφού παραχθούν ιικά σωματίδια, μπορούν να περάσουν την ανθρώπινη έμφυτη (φυσική) ανοσία;
- Έχει ποτέ εκτεθεί το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα σε έναν άλλο ιό της ίδιας οικογένειας;
Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους επιστήμονες να βάλουν έναν υποψήφιο προ-ζωονοσογόνο ιό «στο ράφι» για περαιτέρω έρευνα – ίσως έτσι αναπτύξουν έναν γρήγορο τρόπο διάγνωσης του ιού στον άνθρωπο, εάν εμφανιστεί μια ασθένεια που δε μπορεί να αποδοθεί σε κάτι άλλο, και να δοκιμάσουν τα υπάρχοντα αντιιικά φάρμακα ως πιθανές θεραπείες, εξήγησε ο Γουόρεν.
«Εκεί που τα πράγματα δυσκολεύουν είναι ότι μπορεί να υπάρχουν πολλοί ζωικοί ιοί εκεί έξω με χαρακτηριστικά που δηλώνουν συμβατότητα με τον άνθρωπο», ανέφερε. «Άρα ποιούς από αυτούς θα διαλέξεις και θα επιλέξεις να τους δώσεις προτεραιότητα για περαιτέρω μελέτη; Αυτό είναι κάτι που πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά».
Ένα ικανοποιητικό σημείο εκκίνησης που προτείνουν ο ίδιος και η καθηγήτρια Σόγιερ θα ήταν ο χειρισμός των πραγμάτων υποθέτοντας ότι οι ιοί με τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τον άνθρωπο προέρχονται από οικογένειες των λεγόμενων ιών «repeat offenders» που προσβάλλουν επί του παρόντος θηλαστικά και πτηνά.
Σε αυτούς τους ιούς περιλαμβάνονται οι κορωνοϊοί, οι ορθοβλεννοϊοί (γρίπη) και οι νηματοϊοί ή φιλοϊοί (που προκαλούν αιμορραγικές παθήσεις, όπως οι ιοί Έμπολα και Μάρμπουργκ). Το 2018, ο ιός Μπόμπαλι (Bombali) -ένας νέος ιός του γένους Έμπολα (Ebolavirus)- ανιχνεύθηκε σε νυχτερίδες στη Σιέρα Λεόνε στη Δυτική Αφρική, αλλά το εάν είναι ικανός να μολύνει τον άνθρωπο παραμένει άγνωστο.
Επιπροσθέτως, υπάρχουν και οι αρτηριοϊοί, όπως ο ιός του αιμορραγικού πυρετού των πιθήκων που συναντάται σε άγριους αφρικανικούς πιθήκους, ο οποίος, όπως διαπίστωσαν πρόσφατα οι Σόγιερ και Γουόρεν, έχει αξιοσημείωτη δυνατότητα να μεταδοθεί στον άνθρωπο, διότι μπορεί να πολλαπλασιαστεί στα ανθρώπινα κύτταρα και να ανατρέψει την ικανότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος να αντιδράσουν.
Η παγκόσμια απαγόρευση κυκλοφορίας (lockdown) του 2020 για την αποτροπή της εξάπλωσης του COVID-19 είναι ακόμη μια νωπή και οδυνηρή ανάμνηση, όμως ο Γουόρεν υπογραμμίζει ότι οι επιπτώσιες της εμφάνισης του SARS-CoV-2 θα μπορούσαν να είναι σημαντικά χειρότερες. Ο μοναδικός λόγος που η διαθεσιμότητα εμβολίων κατέστη δυνατή σε διάστημα μόλις ενός έτους από την εν λόγω απαγόρευση οφείλεται στο ότι οι επιστήμονες είχαν ήδη περάσει δεκαετίες μελετώντας τους κορωνοϊούς και γνώριζαν πώς να τους «επιτεθούν».
«Συνεπώς, αν επενδύσουμε στη μελέτη των ιών των ζώων νωρίς και κατανοήσουμε τη βιολογία τους με περισσότερες λεπτομέρειες, τότε στην περίπτωση που θα εμφανίζονταν αργότερα στον άνθρωπο, θα ήμασταν καλύτερα προετοιμασμένοι να τους καταπολεμήσουμε», εξήγησε ο Γουόρεν.
«Εκτεθειμένοι στους ιούς των ζώων θα είμαστε συνέχεια. Τα πράγματα δεν πρόκειται να αλλάξουν ποτέ, αν συνεχίσουμε στην ίδια πορεία», προειδοποίησε ο ίδιος. «Και αν παραμείνουμε εφησυχασμένοι και μελετήσουμε αυτούς τους ιούς των ζώων μόνο αφού έχουν ήδη μεταπηδήσει στον άνθρωπο, θα δουλεύουμε συνεχώς με καθυστέρηση. Θα είμαστε πάντα πίσω».
Πηγή: Identifying animal viruses in humans, By Cody J. Warren and Sara L. Sawyer, Science Perspectives, 10 MARCH 2023 • VOL 379 ISSUE 6636
