Τι γνωρίζουμε για το θανατηφόρο ναυάγιο της Τετάρτης στην Πύλο και ποιές μεταναστευτικές τάσεις κρύβονται πίσω από αυτό;
Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση από το Υπουργείο Ναυτιλίας, το μεγάλων διαστάσεων αλιευτικό σκάφος στο οποίο επέβαιναν οι μετανάστες, που ξεκίνησε από την Αίγυπτο και πραγματοποίησε στάση στη Λιβύη, είχε προορισμό την Ιταλία. Το σκάφος απέπλευσε άδειο από την Αίγυπτο. Οι μετανάστες επιβιβάστηκαν από το Τομπρούκ της Λιβύης. Οι εκτιμήσεις για τον συνολικό αριθμό τους κάνουν λόγο για 400 έως και για πάνω από 700 μετανάστες.
Το σκάφος που ενεπλάκη στο ναυάγιο και στο οποίο επέβαιναν οι μετανάστες ανατράπηκε, έχοντας προηγουμένως αρνηθεί την προσφορά βοήθειας. Το περιστατικό έχει στοιχίσει τη ζωή σε 79 ανθρώπους, αλλά ο απολογισμός των νεκρών -ιδίως λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις διατυπωθείσες εκτιμήσεις για έως και 750 επιβαίνοντες- φαίνεται πως είναι σημαντικά μεγαλύτερος, ενώ πολλοί φαίνεται πως ήταν εγκλωβισμένοι στο αμπάρι τού σκάφους.
Δυστυχώς, αυτή αποτελεί την πιο πρόσφατη -όχι όμως και τη μόνη- περίπτωση διακινητών που γεμίζουν σκάφη με απελπισμένους ανθρώπους, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για να φτάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης του ΟΗΕ ανέφερε ότι το ταξίδι από τη Λιβύη ή την Τυνησία μέσω της Κεντρικής Μεσογείου και βόρεια προς την Ευρώπη είναι η πιο θανατηφόρα μεταναστευτική διαδρομή στον πλανήτη. Αξίζει να στρέψουμε το βλέμμα μας στην κατάσταση που επικρατεί στη Μεσόγειο, η οποία χαρακτηρίστηκε ως «υγρός τάφος», και να δούμε αναλυτικότερα ορισμένες από τις λεπτομέρειες της πολύνεκρης τραγωδίας.
Τι συνέβη στο ναυάγιο της Πύλου;
Η ελληνική ακτοφυλακή, το πολεμικό ναυτικό και εμπορικά πλοία και αεροσκάφη ξεκίνησαν μια τεράστια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης μετά την ανατροπή και την επακόλουθη βύθιση του υπερπλήρους αλιευτικού σκάφους νωρίς το πρωί της Τετάρτης, περίπου 75 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά τής μεγαλύτερης χερσονήσου της Ελλάδας, της Πελοποννήσου.
Προσώρας, έχουν ανασυρθεί 79 σοροί και έχουν διασωθεί 104 άνθρωποι, χωρίς να είναι σαφές πόσοι ακόμη αγνοούνται. Βάσει των αναφορών που υπάρχουν για έως και 750 επιβαίνοντες, ίσως να πρόκειται για το πιο θανατηφόρο ναυάγιο του τρέχοντος έτους έως τώρα.
«Οι λιμενικές Αρχές προχώρησαν γρήγορα στο στάδιο της προανάκρισης. Εντόπισαν εννέα ανθρώπους εκ των διασωθέντων ναυαγών, ως υπόπτους διακινητές και ως εκ τούτου διαχωρίζεται η μοίρα τους από εδώ και στο εξής από τους υπόλοιπους ναυαγούς. Κρατούνται στην Καλαμάτα και ο ένας στο νοσοκομείο», ανέφερε λίγο νωρίτερα μιλώντας στην ΕΡΤ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Ηλίας Σιακαντάρης.
Τι ισχύει για την παροχή βοήθειας;
Το Λιμενικό δήλωσε ότι το σκάφος απέρριψε αρκετές προσφορές για βοήθεια, τόσο από την ακτοφυλακή όσο και από εμπορικά πλοία, που βρίσκονταν στην περιοχή από την Τρίτη. Η υπηρεσία ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι ο καπετάνιος τού πλοίου «ήθελε να συνεχίσει στην Ιταλία».
Ένα μείζον ερώτημα είναι τι διαδραματίστηκε από την ώρα που εντοπίστηκε το μοιραίο σκάφος μέχρι τελικά να βυθιστεί, παρασέρνοντας στον θάνατο τόσους ανθρώπους. Η ελληνική πλευρά ισχυρίζεται ότι κανείς δε ζήτησε βοήθεια από το σκάφος. Διαφορετικές είναι όμως οι πληροφορίες που προέρχονται από διεθνείς περιβαλλοντικές οργανώσεις και ακτιβιστές.
Ειδικότερα, η ομάδα «Alarm Phone», ένα δίκτυο ακτιβιστών που διαχειρίζεται μια τηλεφωνική γραμμή για τα σκάφη μεταναστών που βρίσκονται σε κίνδυνο, ανέφερε ότι είχε έρθει σε επαφή με ανθρώπους, που πιστεύει ότι βρίσκονταν στο ίδιο σκάφος, οι οποίοι ζητούσαν βοήθεια απεγνωσμένα. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιβατών, και όπως αναφέρει η «Alarm Phone», ο καπετάνιος είχε εγκαταλείψει το αλιευτικό σκάφος προτού ανατραπεί και βυθιστεί, αλλά η πληροφορία αυτή δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές.
Σε κάθε περίπτωση, ο τεράστιος αριθμός επιβαινόντων καθιστά σαφές το γεγονός ότι το πλοίο δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπλοο. Ο Βίνσεντ Κοσετέλ, ειδικός απεσταλμένος τού Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για τη Δυτική και Κεντρική Μεσόγειο, έγραψε στο Twitter ότι «αυτό το πλοίο ήταν ακατάλληλο και ό,τι και αν είπαν κάποιοι στο πλοίο, η έννοια της δυστυχίας δεν μπορεί να συζητηθεί».
Shipwreck off the Greek coast. This boat was unseaworthy & no matter what some people on board may have said, the notion of distress cannot be discussed. A robust & predictable SAR regime led by States is needed in the Central Med if we want to avoid such tragedies to repeat. pic.twitter.com/SLrlY2wgNH
— vincent cochetel (@cochetel) June 14, 2023
Πολλοί μετανάστες επιδιώκουν να παρακάμψουν την Ελλάδα και να φθάσουν στην Ιταλία, όπου μπορούν ευκολότερα να συνεχίσουν το ταξίδι τους βόρεια προς την οικογένειά τους και προς άλλες κοινότητες μεταναστών σε άλλες περιοχές. Εν προκειμένω, εάν οι μετανάστες είχαν διασωθεί από τις ελληνικές αρχές, θα έπρεπε να διασχίσουν τα Βαλκάνια, που συνήθως τους αντιμετωπίζουν εχθρικά, προκειμένου να φτάσουν στη Δυτική ή τη Βόρεια Ευρώπη. Αντίθετα, η διαδρομή βόρεια της Ιταλίας είναι μικρότερη και συνήθως πιο προσιτή.
Η μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας – «Ασπίδα της Ευρώπης» η Αθήνα
Οι περισσότεροι μετανάστες που έχουν ως προορισμό την Ελλάδα έρχονται από την Τουρκία και περνούν τα ελληνικά σύνορα είτε φτάνοντας στα κοντινά ανατολικά ελληνικά νησιά χρησιμοποιώντας μικρές λέμβους, είτε διασχίζοντας τον ποταμό Έβρο.
Οι μετανάστες που διασχίζουν τα σύνορα μειώθηκαν απότομα τα τελευταία χρόνια, αφού η Ελλάδα ενίσχυσε τις θαλάσσιες περιπολίες και κατασκεύασε συνοριακό φράχτη κατά μήκος τού Έβρου. Εντούτοις, η χώρα μας αντιμετωπίζει ισχυρές και επίμονες κατηγορίες από μετανάστες, ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και Τούρκους αξιωματούχους ότι επιστρέφει τους μετανάστες πίσω στα σύνορα με την Τουρκία, εμποδίζοντάς τους παράνομα να ζητήσουν άσυλο. Η Αθήνα έχει επανειλημμένως αρνηθεί κάτι τέτοιο.
Το δίκτυο «Alarm Phone» κατηγόρησε τη μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας για το ναυάγιο, λέγοντας ότι η Αθήνα έχει γίνει «η ασπίδα της Ευρώπης» όσον αφορά την αποτροπή τής μετανάστευσης. Η ελληνική ακτοφυλακή υπερασπίστηκε τον εαυτό της, αναφέροντας ότι συνέχισε να συνοδεύει το αλιευτικό σκάφος ακόμη και όταν αυτό αρνήθηκε την παροχή βοήθειας, καθώς και ότι έθεσε εν συνεχεία σε εφαρμογή την επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, όταν πλέον το αλιευτικό σκάφος είχε αποτραπεί.
Οι μεταναστευτικές τάσεις στη Μεσόγειο
Μέχρι στιγμής φέτος, η Ιταλία έχει καταγράψει τη συντριπτική πλειονότητα των «παράτυπων», όπως χαρακτηρίζονται, αφίξεων στην Ευρώπη, συνολικά 55.160 ανθρώπων, αριθμός υπερδιπλάσιος από τους 21.884 που έφτασαν την ίδια περίοδο το 2022 και τους 16.737 το 2021. Σύμφωνα με στοιχεία τού Υπουργείου Εσωτερικών της χώρας, η πλειονότητα των αφίξεων αντιπροσωπεύεται από ομάδες ανθρώπων που προέρχονται από την Ακτή Ελεφαντοστού, την Αίγυπτο, τη Γουινέα, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές.
Οι αξιωματούχοι του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες σημειώνουν ότι ο συνολικός αριθμός των μεταναστών που επιδιώκουν να έρθουν στην Ευρώπη με αυτόν τον τρόπο έχει μειωθεί σε έναν μέσο όρο περίπου 120.000 ατόμων ετησίως.
Εκτός από τη θανατηφόρα διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου, η διαδρομή της Δυτικής Μεσογείου χρησιμοποιείται από μετανάστες από το Μαρόκο ή την Αλγερία που επιδιώκουν να φτάσουν στην Ισπανία. Αναφορικά με τη θαλάσσια διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου, αυτή είθισται να χρησιμοποιείται από Σύρους, Ιρακινούς, Αφγανούς και άλλους μη Αφρικανούς μετανάστες, οι οποίοι φθάνουν πρώτα στην Τουρκία και εν συνεχεία επιχειρούν να φθάσουν στην Ελλάδα ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η επικινδυνότητα της Μεσογείου
Ακόμη και πριν από τους θανάτους που καταγράφηκαν σε ελληνικά ύδατα την Τετάρτη, ήταν γνωστό ότι τουλάχιστον 1.039 άνθρωποι αγνοούνταν ήδη φέτος ως αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους να διασχίσουν την Κεντρική Μεσόγειο. Ο πραγματικός αριθμός πιστεύεται ότι είναι κατά πολύ μεγαλύτερος, δεδομένης της πιθανότητας κάποια ναυάγια να μην καταγράφηκαν ποτέ. Συνολικά, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης έχει καταγράψει περισσότερους από 27.000 αγνοούμενους μετανάστες στη Μεσόγειο από το 2014.
Μεσόγειος: Τα μεγαλύτερα ναυάγια του παρελθόντος
Στις 18 Απριλίου του 2015 σημειώθηκε το πιο θανατηφόρο γνωστό ναυάγιο στη Μεσόγειο, όταν ένα υπερπλήρες αλιευτικό σκάφος συγκρούστηκε με ένα φορτηγό πλοίο στα ανοικτά της Λιβύης, το οποίο κατέβαλλε προσπάθειες για να το σώσει. Από τους επιβαίνοντες επέζησαν μόνο 28 άτομα. Στην αρχή, γινόταν λόγος για 700 νεκρούς. Η ιατροδικαστική έρευνα ταυτοποίησε τους νεκρούς και 3 χρόνια αργότερα, το 2018, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι επιβαίνοντες ήταν 1.100 άτομα.
Στις 3 Οκτωβρίου του 2013, μια μηχανότρατα που μετέφερε περισσότερους από 500 ανθρώπους, πολλοί εκ των οποίων ήταν από την Ερυθραία και την Αιθιοπία, έπιασε φωτιά και ανατράπηκε σε απόσταση αναπνοής από μία ακατοίκητη νησίδα περίπου 1 χιλιόμετρο μακριά από τις ακτές της Λαμπεντούζα στην Ιταλία. Ντόπιοι αλιείς έσπευσαν να βοηθήσουν για να σώσουν ανθρώπινες ζωές. Τελικά, 155 άτομα επέζησαν, ενώ 368 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Μόλις μια εβδομάδα αργότερα, στις 11 Οκτωβρίου, νέο ναυάγιο σημειώθηκε νότια της Λαμπεντούζα. Το περιστατικό έμεινε γνωστό ως «η σφαγή των παιδιών», επειδή από τα συνολικά 260 άτομα που έχασαν τη ζωή τους, τα 60 ήταν παιδιά. Το 2017 η ιταλική εφημερίδα L’Espresso δημοσίευσε ηχητικές καταγραφές των απελπισμένων εκκλήσεων των μεταναστών για βοήθεια, καθώς και των ιταλικών και μαλτέζικων αρχών που απ’ ότι φαίνεται καθυστερούσαν τη διάσωση.
Η διχασμένη από τη μετανάστευση Ευρώπη
Αρκετά χρόνια έχουν παρέλθει από τότε που οι μεσογειακές χώρες ξεκίνησαν να εκφράζουν παράπονα για το ότι επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος τής υποδοχής και διαχείρισης των μεταναστών. Πολλά χρόνια πάνε, επίσης, από τότε που τα κράτη αυτά άρχισαν να ζητούν από άλλες χώρες να αναλάβουν δράση και να φιλοξενήσουν τους μετανάστες.
Η Πολωνία, η Ουγγαρία, όπως και άλλα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, έχουν αντιταχθεί επανειλημμένως στο σχέδιο της ΕΕ για τον επιμερισμό των βαρών τής φροντίδας των μεταναστών. Μετά από χρόνια διαφωνιών και αντιπαραθέσεων, οι ηγέτες τής ΕΕ δήλωσαν την περασμένη εβδομάδα ότι υπήρξε μια σημαντική ανακάλυψη στις διαπραγματεύσεις για ένα νέο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου.
Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων λένε ότι η ΕΕ έχει αναθέσει τη διάσωση μεταναστών στην ακτοφυλακή της Λιβύης, η οποία τους επιστρέφει σε φρικτούς καταυλισμούς, όπου υπομένουν ξυλοδαρμούς, βιασμούς και άλλες μορφές κακοποίησης. Επίσης, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν συνάψει συμφωνίες με άλλα βορειοαφρικανικά κράτη για τη βελτίωση του ελέγχου των συνόρων τους και την παρεμπόδιση των μεταναστευτικών σκαφών να φθάσουν στην Ευρώπη.
Η συντακτική ομάδα τού pet-in.gr κλείνει με το εξής: Η ευαισθητοποίησή μας για τις ζωές που χάνονται σε τέτοιες τραγωδίες παρατηρούμε ότι αυξάνεται όταν διαδραματίζονται εντός των ελληνικών συνόρων, χωρίς όμως μια τέτοια στάση να μπορεί να δικαιολογηθεί με κανέναν τρόπο, από τη στιγμή που κάθε ζωή, όπου κι αν «χάνεται», αξίζει το ίδιο. Η ανθρωπότητα οφείλει να σταθεί στο πλάι των ανθρώπων αυτών και να τους προστατεύσει παντοιοτρόπως. Κι από αυτό, ο Έλληνας δεν εξαιρείται. Είτε το ναυάγιο γίνεται στην Πύλο, είτε οπουδήποτε αλλού στον κόσμο.
