Τα νέα στοιχεία φέρνει στο φως η μελέτη 13 ερευνητών από την World Weather Attribution.
Δυσοίωνες είναι οι προβλέψεις που αφορούν τις καιρικές συνθήκες στην Ελλάδα, η οποία τους τελευταίους δύο μήνες κλήθηκε να αντιμετωπίσει ακραία καιρικά φαινόμενα, από παρατεταμένο καύσωνα έως και την κακοκαιρία Daniel.
«Η κλιματική αλλαγή και άλλοι ανθρώπινοι παράγοντες επιδείνωσαν τις καταστροφές από τις πλημμύρες στη Λιβύη και την Ελλάδα. Η ανθρωπογενής υπερθέρμανση συνέβαλε ώστε οι έντονες βροχοπτώσεις να είναι έως και 10 φορές πιο πιθανές στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία και έως και 50 φορές πιο πιθανές στη Λιβύη, ενώ παράγοντες όπως οι κατασκευές σε πεδιάδες με μεγάλο πλημμυρικό κίνδυνο, η κακή συντήρηση των φραγμάτων και άλλοι τοπικοί παράγοντες συνετέλεσαν ώστε οι βροχοπτώσεις να μετατρέψουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε ανθρωπιστική καταστροφή», αναφέρεται στη μελέτη της World Weather Attribution.
Η έρευνα διεξήχθη από 13 ερευνητές, μέλη της οργάνωσης World Weather Attribution, συμπεριλαμβανομένων επιστημόνων από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα από την Ελλάδα, την Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Οι εκτεταμένες καταστροφές που προκλήθηκαν σε μεγάλα τμήματα της Μεσογείου από τις έντονες βροχοπτώσεις μπορεί να θεωρούνται πρωτοφανείς, αλλά τέτοιας κλίμακας βροχοπτώσεις είναι πιθανότερο να εκδηλωθούν όσο η κλιματική αλλαγή δεν αντιμετωπίζεται.
Η ταχεία ανάλυση που πραγματοποίησε μια διεθνής επιστημονική ομάδα της World Weather Attribution, αποτελούμενη από ερευνητές που μελετούν το κλίμα, καταδεικνύει τα προαναφερθέντα, ενώ επιβεβαιώνει επίσης πως η κλιματική αλλαγή αποτελεί συνέπεια των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Επιπροσθέτως, η μελέτη διαπίστωσε ότι η καταστροφή που προκλήθηκε από την έντονη βροχόπτωση ήταν πολύ μεγαλύτερη εξαιτίας παραγόντων όπως οι κατασκευές σε περιοχές επιρρεπείς στις πλημμύρες, η αποψίλωση των δασών, καθώς και οι συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα στη Λιβύη.
Αναφορικά με το ιστορικό της μετεωρολογικής κατάστασης, σημειώνεται ότι στις αρχές Σεπτεμβρίου, ένα αποκομμένο χαμηλό που επηρέασε την Ισπανία και ένα σύστημα χαμηλής πίεσης ονόματι Daniel, το οποίο σχηματίστηκε στην Ανατολική Μεσόγειο, προκάλεσαν ισχυρές βροχοπτώσεις σε διάστημα 10 ημερών σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων η Ισπανία, η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Τουρκία και η Λιβύη.
Προκειμένου να ποσοτικοποιηθεί η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στις βροχοπτώσεις της περιοχής, οι επιστήμονες ανέλυσαν κλιματικά δεδομένα και προσομοιώσεις κλιματικών μοντέλων και συνέκριναν το κλίμα του παρελθόντος με τη σημερινή κλιματική πραγματικότητα, έπειτα από άνοδο κατά περίπου 1,2°C βαθμών της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη συγκριτικά με εκείνη που επικρατούσε στα τέλη του 19ου αιώνα.
Οι επιστήμονες χώρισαν την ανάλυσή τους σε τρεις περιοχές:
- τη Λιβύη, όπου η ανάλυση επικεντρώθηκε στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας, όπου και σημειώθηκε το μεγαλύτερο μέρος της βροχόπτωσης
- την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία, όπου η ανάλυση εξέτασε τη μέγιστη βροχόπτωση σε ένα διάστημα τεσσάρων συνεχόμενων ημερών και
- την Ισπανία, όπου το μεγαλύτερο μέρος της βροχής σημειώθηκε εντός μόλις λίγων ορών
Όσον αφορά τη Λιβύη, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή κατέστησε το φαινόμενο έως και 50 φορές πιθανότερο να συμβεί, καθώς και ότι προκάλεσε έως και 50% περισσότερες βροχοπτώσεις κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, ως αποτέλεσμα των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το φαινόμενο, πάντως, εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο και μπορεί να αναμένεται να συμβεί μόνο μία φορά στα 300-600 χρόνια, δεδομένης της κατάστασης του σημερινού κλίματος.
Για την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία, η ανάλυση έδειξε ότι η κλιματική αλλαγή κατέστησε το φαινόμενο έως και 10 φορές πιο πιθανό να συμβεί και ότι προκάλεσε έως και 40% περισσότερες βροχοπτώσεις, ως αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που έχουν οδηγήσει σε αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Για αυτή τη μεγάλη περιοχή, η οποία περιλαμβάνει τμήματα και των τριών χωρών, το γεγονός είναι πλέον αρκετά κοινό και μπορεί να αναμένεται περίπου μία φορά κάθε 10 χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι έχει 10% πιθανότητα να συμβαίνει κάθε χρόνο.
Συγκεκριμένα όμως για την κεντρική Ελλάδα, όπου σημειώθηκαν οι ισχυρότερες βροχοπτώσεις και με διαφορά οι περισσότερες καταστροφές, το φαινόμενο είναι λιγότερο πιθανό, καθώς αναμένεται να εμφανίζεται μόνο μία φορά κάθε 80-100 χρόνια, που ισοδυναμεί με πιθανότητα 1-1,25% να συμβαίνει κάθε χρόνο.
Στην Ισπανία, όπου το μεγαλύτερο μέρος της βροχής έπεσε σε λίγες μόνο ώρες, οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι τέτοιες έντονες βροχοπτώσεις αναμένονται μία φορά κάθε 40 χρόνια, αλλά δεν μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν πλήρη ανάλυση, αφού τα διαθέσιμα κλιματικά μοντέλα δεν αποτυπώνουν ορθά τις ισχυρές βροχοπτώσεις σε χρονικές κλίμακες μικρότερες της μιας ημέρας.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν πως τα παραπάνω ευρήματα χαρακτηρίζονται από μεγάλες μαθηματικές αβεβαιότητες, καθώς τα φαινόμενα συνέβησαν σε σχετικά μικρές περιοχές και τα περισσότερα κλιματικά μοντέλα δεν μπορούν να αποτυπώσουν αποτελεσματικά τη βροχόπτωση σε αυτές τις μικρές χωρικές κλίμακες.
Παρόλο που οι επιστήμονες δεν μπορούν να αποκλείσουν εντελώς την πιθανότητα η κλιματική αλλαγή να μην έχει επηρεάσει την πιθανότητα εμφάνισης και την ένταση των φαινομένων, είναι βέβαιοι ότι έπαιξε ρόλο. Κι αυτό, για τρεις κύριους λόγους:
- Οι αυξημένες θερμοκρασίες οδηγούν γενικά σε πιο έντονες βροχοπτώσεις και οι μελέτες προβλέπουν ισχυρότερες βροχοπτώσεις στην περιοχή αυξανομένης της θερμοκρασίας
- Δεν εντοπίστηκαν στοιχεία για παράγοντες που μπορεί να καθιστούν λιγότερο πιθανή την ισχυρή βροχόπτωση και να εξισορροπούν την επίδραση της κλιματικής αλλαγής
- Τα στοιχεία των μετεωρολογικών σταθμών στην περιοχή καταδεικνύουν μια τάση προς ισχυρότερες βροχοπτώσεις
Λόγω των περιορισμών που τίθενται από τα κλιματικά μοντέλα, οι επιστήμονες δεν ήταν σε θέση να εκτιμήσουν την επίδραση της κλιματικής αλλαγής, όπως είχαν κάνει σε προηγούμενες μελέτες. Έδωσαν, ωστόσο, ένα ανώτατο όριο της επίδρασης αυτής. Ένα βασικό εύρημα της μελέτης είναι ότι οι πολύ μεγάλες επιπτώσεις που παρατηρήθηκαν σε ορισμένες από τις περιοχές, προκλήθηκαν από έναν συνδυασμό υψηλής ευπάθειας του πληθυσμού και της έκθεσής του στο γεγονός.
Για παράδειγμα, στην πληγείσα περιοχή στη Κεντρική Ελλάδα, οι περισσότερες πόλεις και κοινότητες και μεγάλο μέρος των υποδομών βρίσκονται σε περιοχές με μεγάλο πλημμυρικό κίνδυνο. Στη Λιβύη, ένας συνδυασμός πολλών παραγόντων, όπως η μακροχρόνια ένοπλη σύγκρουση, η πολιτική αστάθεια, τα πιθανά σχεδιαστικά ελαττώματα και η κακή συντήρηση των φραγμάτων συνέβαλαν συνδυαστικά στην καταστροφή. Η αλληλεπίδραση των παραγόντων αυτών και οι ισχυρές βροχοπτώσεις, που επιδεινώθηκαν από την κλιματική αλλαγή, οδήγησαν στην ακραίων διαστάσεων καταστροφή.
«Τα ακραία ποσά βροχοπτώσεων που έπληξαν την κεντρική Ελλάδα και οι καταστροφικές τους επιπτώσεις αποτελούν ένα κομβικό σημείο προς την κατεύθυνση ανάγκης επανασχεδιασμού των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, τα οποία να είναι προσανατολισμένα στις επιπτώσεις, της ικανότητα απόκρισης της Πολιτικής Προστασίας και των υποδομών, ώστε να είναι περισσότερο ανθεκτικές στην εποχή της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε η διευθύντρια Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Βασιλική Κοτρώνη.
Στη Μεσόγειο, που αποτελεί “hotspot” «των κινδύνων που τροφοδοτούνται από την κλιματική αλλαγή», αναφέρθηκε η Φριντερίκε Ότο, Λέκτορας της Επιστήμης του Κλίματος στο Grantham Institute – Climate Change and the Environment, Imperial College London: «Η Μεσόγειος είναι ένα hotspot των κινδύνων που τροφοδοτούνται από την κλιματική αλλαγή. Μετά από ένα καλοκαίρι καταστροφικών καυσώνων και πυρκαγιών με πολύ σαφές αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής, η ποσοτικοποίηση της συμβολής της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε αυτές τις πλημμύρες αποδείχθηκε πιο δύσκολη. Αλλά δεν υπάρχει απολύτως καμία αμφιβολία ότι η μείωση της ευπάθειας και η αύξηση της ανθεκτικότητας σε όλους τους τύπους ακραίων καιρικών συνθηκών, είναι υψίστης σημασίας για τη διάσωση ζωών στο μέλλον».
Από την πλευρά της, η διευθύντρια του Κέντρο Κλίματος του Ερυθρού Σταυρού/Ερυθράς Ημισελήνου Τζούλι Αρίγκι , δήλωσε: «Αυτή η εκτεταμένη καταστροφή δείχνει πώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή συνδυάζονται με ανθρώπινους παράγοντες και δημιουργούν ακόμη μεγαλύτερες επιπτώσεις, καθώς περισσότεροι άνθρωποι, όπως επίσης περιουσιακά στοιχεία και υποδομές, είναι εκτεθειμένοι και ευάλωτοι σε πλημμυρικούς κινδύνους. Ωστόσο, υπάρχουν πρακτικές λύσεις που μπορούν να μας βοηθήσουν να αποτρέψουμε αυτές τις καταστροφές από το να γίνουν κανονικότητα, όπως η ενισχυμένη διαχείριση έκτακτης ανάγκης, οι βελτιωμένες προγνώσεις και τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης με βάση τις επιπτώσεις, καθώς και ο σχεδιασμός υποδομών για το μελλοντικό κλίμα».
Με πληροφορίες από World Weather Attribution και ΑΠΕ-ΜΠΕ
