Η χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων στη γεωργία προσδιορίζεται ως ο σημαντικότερος παράγοντας για την απώλεια 550 εκατομμυρίων πτηνών από τους ουρανούς, σύμφωνα με τα ευρήματα μιας πρόσφατης μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση PNAS.

Συγκρίνοντας τα σημερινά δεδομένα με εκείνα μιας γενιάς πριν, οι ουρανοί είναι πλεον «φτωχότεροι» κατά 550 εκατομμύρια πτηνά, με τη μείωσή τους να είναι σαφώς αποδεδειγμένη. Αν και παρέμενε άγνωστη μέχρι τώρα η σημασία των διαφόρων πιέσεων που δέχονται οι πληθυσμοί των πτηνών.

Η νέα μελέτη και οι διαπιστώσεις

Μια ομάδα αποτελούμενη από περισσότερους από 50 επιστήμονες ανέλυσε δεδομένα, τα οποία συλλέχθηκαν από χιλιάδες επιστήμονες σε 28 χώρες κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, και διαπίστωσε ότι πίσω από τη μείωση των πληθυσμών των πτηνών τής ηπείρου βρίσκεται κυρίως η εντατική γεωργία.

Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι ο αριθμός των άγριων πτηνών όλων των ειδών σε ολόκληρη την ήπειρο έχει μειωθεί κατά περισσότερο από το ένα τέταρτο συγκριτικά με το 1980, καθώς και ότι η συγκεκριμένη μείωση επηρέασε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των ειδών που ζουν σε αγροτικές εκτάσεις.

Τα πτηνά που βασίζονται σε ασπόνδυλα για τροφή, όπως τα γλαρόνια, οι κιτρινοσουσουράδες και οι σταχτομυγοχάφτες, επλήγησαν περισσότερο. «Είναι κάτι περισσότερο από ένα όπλο που καπνίζει», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Γκρέγκορι, ανώτερος επιστήμονας διατήρησης στην RSPB και ένας από τους κύριους συγγραφείς τής μελέτης.

«Δεν νομίζω ότι υπάρχει μελέτη που να έχει εξετάσει όλους αυτούς τους παράγοντες μαζί, με τόσο εξελιγμένο τρόπο, διορθώνοντας τη μια μεταβλητή συγχρόνως με την άλλη- και αυτό φέρνει ένα πολύ σαφές μήνυμα», ανέφερε ο κ. Γκρέγκορι.

Στο πλαίσιο τής μελέτης, εξετάστηκε ο τρόπος με τον οποίο 170 είδη πτηνών ανταποκρίθηκαν σε τέσσερις ευρέως διαδεδομένες ανθρωπογενείς πιέσεις, όπως η εντατικοποίηση της γεωργίας, η αλλαγή τής δασικής κάλυψης, η αστικοποίηση και η κλιματική κρίση.

Μείωση των ειδών γεωργικών εκτάσεων κατά 56,8%

Σύμφωνα με τα ευρήματα των ερευνητών, τα είδη των γεωργικών εκτάσεων υπέστησαν την πιο απότομη μείωση, με τους αριθμούς τους να μειώνονται κατά 56,8% από την έναρξη της έρευνας. Οι αριθμοί των πτηνών που κατοικούν στις πόλεις μειώθηκαν κατά 27,8%, ενώ σε είδη πτηνών που διαβιούν σε δάση η παρατηρούμενη πτώση των πληθυσμών τους ήταν 17,7%.

Σε κάθε περίπτωση, η εντατική γεωργία, η οποία βρίσκεται σε άνοδο σε όλη την Ευρώπη, αναγνωρίστηκε ως σημαντικός παράγοντας της μείωσης, με τη μαζική σφαγή ασπόνδυλων ζώων ως παράσιτα να δημιουργεί έναν «τροφικό καταρράκτη» (trophic cascade) στην τροφική αλυσίδα.

«Τεράστιες» απώλειες

«Οι απώλειες είναι τεράστιες», δήλωσε ο επιστήμονας της RSPB, προσθέτοντας ότι μεγάλο μέρος αυτών συνδέεται με τη διατροφή των ειδών με έντομα ή τη σύνδεσή τους με αυτά, γεγονός που -σύμφωνα με τον ίδιο- υποδηλώνει επίσης σύνδεση με τον τρόπο που ο άνθρωπος καλλιεργεί τη γη.

Εν συνεχεία, η αστικοποίηση, που αυξάνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, προσδιορίστηκε ως ο επόμενος σημαντικότερος παράγοντας που ασκεί πιέσεις στους πληθυσμούς των πτηνών. Πολλές πόλεις πλήττονται με σταθερό ρυθμό όσον αφορά την ανάπτυξη των λιγοστών πράσινων χώρων που διέθεταν, ενώ η σύγχρονη αρχιτεκτονική διαδραμάτισε κι αυτή ρόλο, ανέφερε στις δηλώσεις του ο ερευνητής.

«Γνωρίζουμε ότι οι πληθυσμοί πολλών αστικών αστικών πτηνών που ζουν σε αυτά τα περιβάλλοντα, όπως τα γλαρόνια, τα λευκοχελίδονα, οι σπιτοσπουργίτες, σημειώνουν σημαντικές μειώσεις, γεγονός που πιστεύουμε ότι οφείλεται σε προβλήματα που συνδέονται με την τροφή, καθώς και με την κατασκευή σπιτιών και στο πώς αυτή αλλάζει και στο πώς ο εκσυγχρονισμός αφαιρεί τις φυσικές θέσεις όπου τα είδη αυτά επιλέγουν να φωλιάζουν», δήλωσε ο κ. Γκρέγκορι.

Διαπιστώθηκε, ακόμα, ότι τα βόρεια είδη πουλιών, που προτιμούν το κρύο, δέχονται ισχυρές πιέσεις, με τους αριθμούς τους να μειώνονται κατά 39,7%, καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται σε όλη την Ευρώπη, συνεπεία τής κλιματικής κρίσης. Η αλλαγή των θερμοκρασιών είχε τόσο νικητές όσο και ηττημένους, αναφέρει η εργασία των ερευνητών, με τους αριθμούς μεταξύ των νότιων ειδών που προτιμούν τη ζέστη να μειώνονται μόνο κατά 17,1%.

«Διπλό βάρος» για ορισμένα είδη η μεταβολή τής θερμοκρασίας

«Συνολικά, αν και η μεταβολή της θερμοκρασίας μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της κατανομής και της αφθονίας ορισμένων ειδών, για εκείνα (ιδίως τα ψυχρόβια) που έχουν ήδη πληγεί από άλλες ανθρωπογενείς πιέσεις, η μεταβολή της θερμοκρασίας αποτελεί διπλό βάρος που δρα άμεσα στον ετήσιο κύκλο τους», αναφέρουν οι ερευνητές στην εργασία τους. Μόνο «η ταχεία εφαρμογή μετασχηματιστικών αλλαγών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, και ιδίως στη γεωργική μεταρρύθμιση» θα μπορούσε να σώσει τους πληθυσμούς των πτηνών της ηπείρου, εξηγούν στη συνέχεια.

«Η παρούσα εργασία συμβάλλει στην ύψιστη πολιτική και τεχνική πρόκληση που αντιμετωπίζει η γεωργική πολιτική στην Ευρώπη, η οποία αγωνίζεται να εξισορροπήσει την υψηλή παραγωγικότητα από τις εντατικές γεωργικές πρακτικές με την προστασία του περιβάλλοντος, και ως εκ τούτου τα αποτελέσματά της είναι ζωτικής σημασίας για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους επιστήμονες και το ευρύ κοινό που ασχολείται με θέματα βιοποικιλότητας και παγκόσμιας αλλαγής», προσθέτουν.

«Τεράστιο κόστος για την άγρια ζωή και την υγεία τού περιβάλλοντος»

Την έκκλησή των επιστημόνων επανέλαβε η Άλις Γκρουμ, επικεφαλής πολιτικής βιώσιμης χρήσης γης τής RSPB στην Αγγλία. Η ίδια δήλωσε: «Η αύξηση της εξάρτησής μας από τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα μας επέτρεψε να καλλιεργούμε πιο εντατικά και να αυξάνουμε την παραγωγή, αλλά, όπως δείχνει ξεκάθαρα αυτή η μελέτη, με τεράστιο κόστος για την άγρια ζωή και την υγεία τού περιβάλλοντος».

«Το Ηνωμένο Βασίλειο και οι αποκεντρωμένες κυβερνήσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα γεωργοπεριβαλλοντικά προγράμματα ανταμείβουν φιλικές προς τη φύση γεωργικές πρακτικές, όπως τα πλούσια σε λουλούδια περιθώρια και οι βοτανικοί λειμώνες, που αποδεδειγμένα επιτρέπουν στους γεωργούς να παράγουν καλό φαγητό, ενώ παράλληλα υποστηρίζουν τη σταδιακή μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων», κατέληξε η ίδια.

Με πληροφορίες από Guardian