Ο πόλεμος στην Ουκρανία «βαθαίνει» την κλιματική κρίση και μάλιστα την ίδια ώρα που οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων τού θερμοκηπίου σημειώνουν αρνητικά ρεκόρ, σύμφωνα με έκθεση ειδικών στην καταγραφή λογιστικών στοιχείων άνθρακα, οι οποίοι κατέγραψαν τις συνολικές επιπτώσεις τής σύγκρουσης.

Σύμφωνα με την έκθεση, η οποία πρόκειται να δημοσιοποιηθεί εντός τής εβδομάδας στο περιθώριο της συνόδου κορυφής τού ΟΗΕ για το κλίμα στη Βόννη της Γερμανίας, υπολογίζεται ότι οι πρώτοι 12 μήνες τού πολέμου θα προκαλέσουν καθαρή αύξηση 120 εκατομμυρίων τόνων αερίων τού θερμοκηπίου, ποσότητα που ισοδυναμεί με την ετήσια παραγωγή μιας χώρας όπως το Βέλγιο.

Μια ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τον Ολλανδό εμπειρογνώμονα Λέναρντ ντε Κλερκ, εξέτασε μια σειρά από παράγοντες που συμβάλλουν στις εκπομπές, όπως τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στα οχήματα, οι δασικές πυρκαγιές, οι αλλαγές στη χρήση ενέργειας στην Ευρώπη, καθώς και τη μελλοντική ανοικοδόμηση των κτιρίων και των υποδομών στις πληγείσες από τον πόλεμο περιοχές.

Το περιβαλλοντικό «κόστος» τού πολέμου

«Δεν περιμέναμε ότι οι εκπομπές τού πολέμου θα ήταν τόσο σημαντικές και δεν είναι μόνο ο ίδιος ο πόλεμος που συμβάλλει στις εκπομπές, αλλά και η μελλοντική ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων υποδομών», δήλωσε ο ντε Κλερκ σε τηλεφωνικές δηλώσεις που παραχώρησε στο παγκόσμιο ειδησεογραφικό δίκτυο Reuters από το σπίτι του στην Ουγγαρία, κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία.

Η καταγραφή των λογιστικών στοιχείων τού άνθρακα πρόκειται να βρεθεί στο επίκεντρο της συνόδου κορυφής COP28 για το κλίμα φέτος στο Ντουμπάι, καθώς οι χώρες αξιολογούν την πρόοδο που έχει γίνει σε ό,τι αφορά τους κλιματικούς στόχους που συμφωνήθηκαν στο Παρίσι το 2015, και ο ντε Κλερκ θεωρεί ότι στα στοιχεία αυτά είναι ζωτικής σημασίας να συμπεριληφθούν και οι στρατιωτικές εκπομπές. Ο ίδιος δήλωσε επίσης ότι «οι εκπομπές των πολέμων και οι στρατιωτικές εκπομπές συχνά παραβλέπονται».

«Ο στόχος που πρέπει να έχουμε όλοι μας είναι να φτάσουμε στο καθαρό μηδέν (αναφορικά με τις εκπομπές άνθρακα) έως το 2050, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών, αλλά αν δεν γνωρίζουμε ποιες είναι οι στρατιωτικές εκπομπές, είναι πολύ δύσκολο να ξεκινήσουμε εργασίες για πολιτικές που θα τις μειώσουν», δήλωσε ο Ολλανδός εμπειρογνώμονας.

Η έκθεση με τίτλο «Κλιματικές καταστροφές που προκλήθηκαν από τον Πόλεμο τής Ρωσίας στην Ουκρανία» χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για το Κλίμα και την Πρωτοβουλία για την Περιβαλλοντική Πολιτική και Προάσπιση στην Ουκρανία.

Βόμβες και διαρροές αερίου

Σύμφωνα με την έκθεση, την οποία είδε το Reuters, σχεδόν το 50% της καθαρής αύξησης των εκπομπών από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, τον περασμένο Φεβρουάριο, συνδέεται με την αναμενόμενη ανοικοδόμηση κτιρίων, δρόμων και εργοστασίων που καταστράφηκαν από τις στρατιωτικές συγκρούσεις.

Εν τω μεταξύ, περίπου το 19% των εκπομπών προέρχεται από στρατιωτικές δραστηριότητες, όπως η χρήση καυσίμων σε οχήματα, η κατασκευή και η εκτόξευση πυρομαχικών και η κατασκευή οχυρώσεων από σκυρόδεμα.

Στον συνολικό απολογισμό συμπεριλήφθηκαν και οι εκπομπές αερίων τού θερμοκηπίου εκτός των ουκρανικών συνόρων, οι οποίες όμως σχετίζονται με τον πόλεμο, όπως οι διαρροές φυσικού αερίου από τον αγωγό Nord Stream εξαιτίας δολιοφθοράς, η αναδρομολόγηση διεθνών πτήσεων, καθώς και η μετακίνηση των προσφύγων.

«Αν εξετάσουμε το περιβαλλοντικό “κόστος” αυτού που εξελίσσεται στην Ουκρανία, ο πόλεμος αποτελεί καταστροφή όσον αφορά τις εκπομπές διοξειδίου τού άνθρακα», δήλωσε ο Τζέιμς Απαθουράι, αναπληρωτής βοηθός γενικού γραμματέα τού ΝΑΤΟ για τις αναδυόμενες προκλήσεις ασφαλείας.

Στο πλαίσιο της έκθεσης αναγνωρίζεται ότι υπήρξε μείωση της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας της Ουκρανίας εξαιτίας τής σύγκρουσης, αναφέρεται εντούτοις πως οι εκπομπές που σχετίζονται με αυτές τις δραστηριότητες μεταφέρθηκαν κυρίως σε άλλα κράτη.

Το συμπέρασμα της έκθεσης

Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η μείωση των εκπομπών στην Ευρώπη λόγω των χαμηλότερων ροών ρωσικού φυσικού αερίου και της μείωσης της χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας εξαιτίας τού υψηλού ενεργειακού κόστους, έχει αντισταθμιστεί σχεδόν πλήρως από την αύξηση χρήσης πετρελαίου, άνθρακα και υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).

Όπως γράφουν οι συντάκτες τής έκθεσης, για τη συγγραφή της ακολουθήθηκαν οι κατευθυντήριες γραμμές για την αναφορά των στρατιωτικών εκπομπών που αναπτύχθηκαν από το φιλανθρωπικό ίδρυμα Conflict and Environment Observatory, ενώ αναφέρεται επίσης ότι οι συγγραφείς βασίστηκαν σε πηγές δεδομένων που περιλαμβάνουν στοιχεία κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, τηλεπισκόπηση μέσω δορυφόρων και δημοσιεύσεις ανοικτού κώδικα (open source).

Η δυσκολία αποκρυπτογράφησης των κυβερνητικών αναφορών προς τα Ηνωμένα Έθνη

Το Υπουργείο Προστασίας τού Περιβάλλοντος της Ουκρανίας δήλωσε ότι είναι σημαντικό να ξεκινήσουν συζητήσεις αναφορικά με το «αποτύπωμα» των πολεμικών συγκρούσεων στο κλίμα. «Δυστυχώς, ο αντίκτυπος του πολέμου στην Ουκρανία δεν αντικατοπτρίστηκε και δεν θα αντικατοπτρίζεται στις εκθέσεις και τις αναθεωρήσεις των εκπομπών αερίων τού θερμοκηπίου που πραγματοποιούνται ετησίως από τη Γραμματεία τής «Σύμβασης – Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή», ανέφερε το υπουργείο.

Οι κυβερνητικές αναφορές προς τα Ηνωμένα Έθνη για τις στρατιωτικές εκπομπές και τις εκπομπές που οφείλονται στις συγκρούσεις είναι ως γνωστόν δύσκολο να αποκρυπτογραφηθούν. Τα «θολά» στοιχεία για τις στρατιωτικές δραστηριότητες, οι εξαιρέσεις των εκπομπών που παράγονται από τους στρατούς όσο βρίσκονται εκτός συνόρων, και τα προσαρτημένα εδάφη που μερικές φορές υπολογίζονται διπλά, οδηγούν σε μια πραγματικά μπερδεμένη εικόνα, όπως δήλωσε ο ειδικός στα εν λόγω ζητήματα, Λέναρντ ντε Κλερκ.

Μελέτες που επιχείρησαν να υπολογίσουν εκπομπές από πολεμικές συγκρούσεις

Οι πολεμικές δραστηριότητες του αμερικανικού στρατού στο εξωτερικό μεταξύ 2001-2018, μεταξύ άλλων στο Πακιστάν, το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Συρία, προκάλεσαν 440 εκατομμύρια τόνους εκπομπών, σύμφωνα με το πρόγραμμα Costs of War του Πανεπιστημίου Μπράουν στην πολιτεία τού Ρόουντ Άιλαντ των ΗΠΑ.

Μεταξύ 1990 και 1991, κατά τη διάρκεια του πολέμου τού Κόλπου, περίπου 133 εκατομμύρια τόνοι εκπομπών απελευθερώθηκαν όταν το Ιράκ έβαλε φωτιά σε εκατοντάδες πετρελαιοπηγές ενόσω υποχωρούσε από το Κουβέιτ, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συστημάτων.

Η Βρετανία, επίσης, χρηματοδοτεί μια έρευνα που αφορά τις εκπομπές που σχετίζονται με την ευρεία χρήση τσιμεντένιων τοίχων που χρησιμοποιούνται για προστασία από εκρήξεις – γνωστών ως τοίχων Μπρέμερ (Bremer walls) – στο Ιράκ.

Με πληροφορίες από Reuters